Bánh tổ xứ Quảng

Bánh có màu nâu sẫm, gói bằng lá chuối.

Tôi tò mò ngay từ tên gọi “bánh tổ”, cái tên bánh không biết có tự bao giờ nhưng như nhắc nhớ con người ta phải thành kính hướng về ông bà, tổ tiên. Có một truyền thuyết kể lại rằng, bánh này vốn do tổ mẫu Âu Cơ làm ra, đến ngày chia tay phát cho trăm con lên núi xuống biển để ăn dọc đường. Thực hư không biết thế nào, nhưng bánh tổ thường được người dân làm vào mỗi dịp lễ, tết. Bánh có màu nâu sẫm như màu đất, hay trắng, ngà, cà phê sữa đều tùy vào loại và lượng đường dùng làm nguyên liệu chế biến.

Nguyên liệu chính của bánh là đường và bột nếp, nên chọn loại đường nấu từ mật mía, đặc sản Quảng Nam mới tạo ra hương vị bánh thơm ngon. Người nấu bánh cũng chọn nếp rất kỹ, phải là loại nếp hạt mẩy đều tròn bóng thì bánh mới dẻo và thơm. Ngoài nếp, đường, nguyên liệu không thể thiếu là hạt mè và gừng.

Đường sên lên bằng bếp nhỏ lửa, sau đó lọc kỹ nhằm loại bỏ tạp chất. Bột nếp và đường được nhào kỹ, thêm vào chút nước gừng cho thơm. Lá chuối hoặc lá dong khô đem lau sạch, cắt từng tấm vừa hay nhỏ tùy ý rồi lót xung quanh khuôn, khuôn bánh làm bằng nan tre đan thành “rọ”.

Đổ hỗn hợp bột vào khuôn rồi cho vào chõ đồ, khoảng 20 phút là chín. Bánh sau khi hấp chín được vớt ra. Lúc này mè mới được rắc đều lên bề mặt bánh. Để chừng 3 – 4 phút cho bánh nguội rồi đem cất nơi thoáng mát có thể để được cả tuần lễ không hỏng, mốc. Ngược lại càng để lâu, bánh càng dẻo dai, hương vị càng đậm đà. Điều này phụ thuộc vào bí quyết riêng của người làm bánh tổ xứ Quảng.

Người dân ở đây thường không gọi là cái bánh tổ, mà gọi là ổ bánh tổ bởi nhìn bề ngoài bánh trông như một chiếc bát. Bánh tổ ngon là bánh không cứng quá hay nhão quá, khi cắt ra bột không bết vào dao. Có thể dùng dao bản to xắt bánh ra thành từng lát rồi bày ra đĩa.

Bánh tổ vừa dẻo vừa ngọt, nên không chỉ bày trên các mâm lễ dâng gia tiên ngày tết Nguyên đán, mà cả trong mâm lễ tiễn ông Táo về trời. Người Quảng hay nói vui, cho ông Táo ăn bánh tổ, để ông về trời báo chuyện trần gian một năm qua cho suôn sẻ.

Bánh tổ ăn ngay hoặc để lâu có thể nướng hay chiên giòn. Gặp nóng, lát bánh phồng to, thơm lừng, trông vô cùng hấp dẫn. Bánh chiên có hương vị đặc trưng, hấp dẫn vô cùng, vừa dẻo thơm mùi gừng, vừng lại thêm vị béo ngậy rất ngon.

Với những nguyên liệu của đồng đất đất quê hương, qua đôi bàn tay khéo léo, tinh tế của các bà, các chị những chiếc bánh tổ mộc mạc, giản dị - là sự kết tinh bột nếp, đường, gừng, mè đã tạo nên hương vị rất riêng.