Báo động tình trạng xây dựng mồ mả tự phát - Bài cuối: Cần quy hoạch đồng bộ cho khu vực nghĩa trang
Hiện, cả nước đang tiếp tục thực hiện các mục tiêu xây dựng nông thôn mới với tinh thần “có điểm khởi đầu, không có điểm kết thúc”. Do đó, thiết nghĩ, tình trạng lộn xộn ở các khu nghĩa trang, nghĩa địa; xây dựng lăng mộ tự phát, không theo quy hoạch, quy chuẩn cần được chấn chỉnh, hình thành những khu nghĩa trang quy củ, văn minh, sạch đẹp.
Hệ lụy nhiều mặt
Ông Vũ Văn B. ở xã Nam Minh (tỉnh Ninh Bình) cho biết: Mấy năm qua, việc sản xuất ở khu ruộng sau làng của gia đình ông gặp khó khăn khi những hộ liền kề bán ruộng cho một số người dùng để xây lăng mộ. Kể từ đó khu ruộng nhà ông bất đắc dĩ trở thành đất xen kẹp. “Bị những ngôi mộ vây quanh, chắn ngang nên việc dẫn nước, thoát nước không còn dễ dàng, thuận tiện như trước. Đến Mùa gặt, máy gặt rất khó hoạt động, thường bị chủ máy từ chối vì họ sợ vướng, va quệt, hỏng máy” - ông B. than thở.
Bà Trần Thị Lanh - xã Kiến Xương (tỉnh Hưng Yên) cho biết: Hưởng ứng khuyến khích của cấp ủy, chính quyền địa phương trong những năm qua, bà và một số hộ dân khác đã thực hiện thuê gom ruộng đất để tổ chức sản xuất theo mô hình nông nghiệp đại điền, ứng dụng cơ giới hóa vào đồng ruộng. Tuy nhiên, quá trình tập trung ruộng đất, bà gặp khó khăn khi nhiều cánh đồng thường có những khu mộ nhỏ lẻ khiến việc tập trung ruộng đất không đạt yêu cầu liền thửa, liền vùng nên không phát huy được hiệu quả cơ giới hóa.
Ông Nguyễn Quang Anh - Bí thư Đảng ủy xã Thái Thụy, tỉnh Hưng Yên cho biết: Khi UBND tỉnh triển khai quy trình đầu tư dự án Khu công nghiệp Liên Hà Thái, ngoài phải tổ chức thu hồi, đền bù, giải phóng mặt bằng 600ha đất phục vụ dự án, địa phương phải tuyên truyền, vận động người dân tổ chức di dời đến gần 3.000 ngôi mộ, trong đó có nhiều ngôi mộ riêng lẻ, nằm rải rác trên nhiều thửa ruộng, cánh đồng.
“Đây là việc rất khó khăn, phức tạp vì liên quan đến yếu tố tâm linh, tập tục, văn hóa, tín ngưỡng, không dễ nhận được sự đồng thuận, hợp tác của người dân” - ông Nguyễn Quang Anh nói.
Cần những giải pháp tổng thể
Nhìn nhận nhu cầu về nơi an táng, xây cất lăng mộ cho tổ tiên, người thân là một nhu cầu thiết yếu, thiêng liêng của người dân, ông Đặng Phúc Giao - nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Nam Định (cũ) cho rằng: Chính quyền các địa phương phải chủ động dự tính, chủ động quy hoạch, bố trí quỹ đất, vị trí phù hợp để đáp ứng thỏa đáng nhu cầu thiết yếu này của người dân. Chính phủ cũng đã ban hành Nghị định số 23/2016/NĐ-CP ngày 5/4/2016, quy định chi tiết về xây dựng, quản lý, sử dụng nghĩa trang và cơ sở hỏa táng làm cơ sở cho các địa phương thực hiện, trong đó quy định rõ nguyên tắc “tất cả các nghĩa trang, cơ sở hỏa táng phải được quy hoạch”.
Cũng theo ông Đặng Phúc Giao, trong xây dựng nông thôn mới, cùng với các tiêu chí về điện, đường, trường, trạm, nước sạch, khu xử lý rác, tiêu chí về đất nghĩa trang là một trong những tiêu chí cứng, các địa phương cần đạt được mới được công nhận các mức chuẩn.
“Qua quá trình tham gia giám sát, tôi nhận thấy còn nhiều địa phương chưa chủ động thực hiện tốt việc này dẫn đến tình trạng thiếu đất phục vụ các nhu cầu an táng, xây dựng lăng mộ, khiến người dân bức xúc, phải tìm mọi cách, kể cả vi phạm pháp luật để có đất đặt mộ tổ tiên, người thân, thậm chí tổ chức đặt, xây mộ trong đêm trên đất ruộng để sáng mai đặt chính quyền vào sự đã rồi” - ông Giao nói.
Nhìn nhận tình trạng thiếu quy hoạch trong xây dựng mồ mả, ông Nguyễn Tiến Tùng - Bí thư Đảng ủy xã Giao Phúc, tỉnh Ninh Bình, cho biết: Hầu hết các khu nghĩa địa ở các địa phương đều được hình thành từ xa xưa, theo kiểu tự phát, không theo quy hoạch, không có quy chế quản lý, dẫn đến việc chôn cất, xây dựng lăng mộ ở đây không theo quy chuẩn, hàng lối. Theo thời gian, những khu nghĩa trang này trở nên chật chội, người dân địa phương thiếu chỗ an táng, xây dựng lăng mộ cho người thân, dẫn đến bức xúc. Trong khi đó, tại các xã như Giao Ninh, Giao Hòa đã quy hoạch, bố trí quỹ đất, hình thành những khu nghĩa trang mới, đáp ứng các quy chuẩn về diện tích, chia ô, thẳng hàng, thẳng lối để đáp ứng nhu cầu an táng người thân của nhân dân sẽ ngăn chặn được việc xây dựng mồ mả, lăng mộ tự phát.
Tìm hiểu được biết, Quy hoạch tỉnh Ninh Bình xác định: Đối với nghĩa trang nông thôn, mỗi xã bố trí 1 đến 2 nghĩa trang tập trung trên cơ sở mở rộng các nghĩa trang xã, thôn hiện có hoặc xây dựng mới ở vị trí phù hợp để quy tập mộ di chuyển trong khu vực, đảm bảo phục vụ nhu cầu an táng lâu dài, tạo điều kiện chôn cất văn minh, hợp vệ sinh, tiết kiệm đất đai. Đồng thời, di dời các mộ nhỏ lẻ, nghĩa trang gây ô nhiễm môi trường, không có khả năng khắc phục trong khu vực phát triển đô thị hiện hữu về các nghĩa trang tập trung. Khuyến khích sử dụng hình thức hỏa táng. Ưu tiên xây dựng các nghĩa trang tập trung phù hợp với quy hoạch phát triển đô thị.
Có thể thấy, cơ sở pháp lý rất đầy đủ, cụ thể. Vấn đề còn lại là trách nhiệm của chính quyền các cấp trong việc tổ chức thực hiện sao cho hiệu quả, kịp thời ngăn chặn tình trạng xây dựng mồ mả tự phát vẫn đang phát sinh trong thực tiễn.
