Báo động trẻ thừa cân, béo phì

Sai lầm quan niệm “nuôi con bằng mắt”

Gần đây, không ít bậc cha mẹ rộ lên mối lo về vấn đề con tăng cân, đặc biệt trong thời kỳ giãn cách xã hội do dịch bệnh Covid-19. Các em ở nhà nhiều, ít cơ hội vận động ngoài trời, lại có nhiều thời gian để ăn, ngủ và sử dụng các thiết bị công nghệ dẫn đến tăng cân, béo phì. Thậm chí, nhiều bậc cha mẹ giai đoạn đầu tập trung bồi bổ cho con những bữa ăn giàu năng lượng, vì nghĩ rằng những “chất bổ” này sẽ giúp con khoẻ mạnh hơn. Điều này vô tình kéo tăng tỷ lệ trẻ thừa cân, béo phì.

Mặc dù hiện nay, nhiều cha mẹ nhận thức được thừa cân, béo phì là không tốt nhưng vẫn còn chủ quan và rất ít khi chủ động kiểm tra cân nặng của trẻ định kỳ. Theo điều tra của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, có đến 53% các bậc cha mẹ không biết con mình bị thừa cân, hoặc đánh giá thấp hơn một mức so với thực tế. “Bậc cha mẹ thường chỉ đưa con đi khám bệnh viện vì trẻ đau chân, đau xương, hay lo lắng về chiều cao. Đến khi thăm khám thì bác sĩ mới ghi nhận trẻ bị thừa cân, béo phì”, TS.BS Lưu Thị Mỹ Thục - Trưởng khoa Dinh dưỡng - Lâm sàng, tiết chế (Bệnh viện Nhi Trung ương) cho biết.

Theo các chuyên gia, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng tăng cân thiếu kiểm soát ở trẻ. Trong đó, việc cung cấp dinh dưỡng quá mức chính là nguyên nhân mấu chốt. Nhiều gia đình người Việt vẫn quan niệm “nuôi con bằng mắt", trẻ phải tròn trịa, đầy đặn thì mới “đạt chuẩn”. Theo bác sĩ Mỹ Thục, khi xã hội phát triển, cha mẹ mong muốn con có dinh dưỡng tốt để phát triển não bộ, chiều cao nhưng lại cung cấp thiếu cân đối, thường có xu hướng cho trẻ ăn nhiều hơn nhu cầu cần thiết. Ngoài ra, việc lười vận động, ít ăn cùng gia đình, nạp quá mức thức ăn nhanh, nước ngọt công nghiệp,... cũng là những nguyên nhân gia tăng tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ nhỏ.

Cần theo dõi tiến trình phát triển của con

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), béo phì ở trẻ em là một trong những gánh nặng sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng nhất của thế kỷ 21. Hiện nay, thừa cân, béo phì ở trẻ em đang là vấn đề thách thức sức khỏe cộng đồng. Tại Việt Nam, theo kết quả Tổng điều tra Dinh dưỡng toàn quốc 2019 - 2020, tỷ lệ trẻ em thừa cân, béo phì tăng gấp 2,2 lần, từ 8,5% năm 2010 lên thành 19,0% năm 2020. Còn theo thống kê của Bộ Y tế, riêng năm 2020, tỷ lệ thừa cân béo phì khu vực thành thị đã chạm ngưỡng 26,8%, nông thôn là 18,3% và miền núi là 6,9%. Trước đó, Viện Dinh dưỡng Quốc gia cũng đã công bố tỷ lệ béo phì ở trẻ em nội thành tại TP.HCM đã vượt 50%, tại Hà Nội vượt 41%.

Theo các chuyên gia, thừa cân, béo phì là sự tích tụ mỡ bất thường, vượt quá mức làm ảnh hưởng đến sức khỏe. Tình trạng thừa cân kéo dài sẽ gây rối loạn chức năng trong cơ thể diễn tiến thành bệnh. Bệnh tiến triển âm thầm trong một quãng thời gian dài khiến việc điều trị, phục hồi sẽ vô cùng khó khăn và tốn kém. thừa cân, béo phì cũng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển chiều cao, việc dậy thì của trẻ, đồng thời để lại nhiều nguy cơ mắc bệnh khi trưởng thành. “Hậu quả của thừa cân, béo phì thường khó nhận biết ngay, nhưng không thể xem nhẹ. Khi trẻ béo phì chẳng may mắc những bệnh lý như tiêu chảy, viêm phổi,... bệnh thường có xu hướng tiến triển nặng hơn, thời gian điều trị kéo dài”, TS.BS Lưu Thị Mỹ Thục nói. Về mặt tâm lý, từ 8 tuổi trở lên, khi đã bắt đầu nhận thức về hình thể, trẻ thừa cân dễ tự ti và gặp khó khăn trong việc giao tiếp. Nhiều chuyên gia cũng cảnh báo, trẻ béo phì tiềm ẩn nguy cơ trầm cảm cao.

Để giúp trẻ phát triển cân đối, các chuyên gia khuyến nghị, bậc cha mẹ cần theo dõi tiến trình phát triển của con thông qua biểu đồ tăng trưởng, tham chiếu các thước đo để nhận biết ngay nếu con vượt ngưỡng cân nặng và tuyệt đối không thờ ơ trước dấu hiệu thừa cân. Bậc cha mẹ lưu ý, để đánh giá trẻ bị thừa cân, béo phì ngoài việc quan sát hình thể của trẻ thì cần tìm hiểu số đo cân nặng và chiều cao cho phép để đưa ra nhận định một cách khách quan. Có nhiều tiêu chuẩn đánh giá béo phì ở trẻ, phổ biến là phương pháp đánh giá z-score của chỉ số khối cơ thể (BMI) theo tuổi và giới. Trong đó, BMI = Cân nặng (kg)/ Chiều cao (m) x Chiều cao (m). Công thức này được áp dụng khi trẻ từ 2 tuổi trở lên. Đối với trẻ từ 2-5 tuổi: thừa cân khi z-score BMI ≥ 2SD và béo phì khi ≥ 3SD. Đối với trẻ từ 5-18 tuổi: thừa cân khi z-score BMI ≥ 1SD và béo phì khi ≥ 2SD.

Hậu quả trẻ béo phì thường không đến ngay, vì vậy bậc cha mẹ cần phải dự phòng thừa cân, béo phì cho trẻ ngày từ sớm để giúp con phát triển cân đối, toàn diện và tránh được những hệ lụy sức khỏe khi trưởng thành.

Trẻ bị thừa cân béo phì dễ mặc cảm tự ti, thậm chí trầm cảm.