Bảo vệ học sinh khỏi mối nguy từ thuốc lá
Trong dòng chảy của xã hội hiện đại, thuốc lá và các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới – như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang lặng lẽ len lỏi vào học đường, trở thành mối nguy hại lớn đối với thanh thiếu niên.
Hội thảo Giáo dục truyền thông về phòng, chống tác hại thuốc lá trong trường học tổ chức sáng 5/11 tại Hà Nội đã ghi nhận nhiều ý kiến và giải pháp thiết thực từ các chuyên gia, nhà giáo trong việc chung tay vì một nền giáo dục không khói thuốc.
Những khoảng trống cần lấp đầy
Theo Thống kê của Tổ chức thế giới WHO, khói thuốc lá giết chết hơn 8 triệu người mỗi năm, trong đó khoảng 1,3 triệu người chết do hút thuốc thụ động. Tại Việt Nam, khảo sát gần đây của Bộ Y tế cho thấy tỷ lệ thanh thiếu niên 13-17 tuổi từng thử hoặc đang sử dụng thuốc lá điện tử đang gia tăng từ 2.6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023. Đáng lưu ý, ở nữ giới từ 11-18 tuổi, theo kết quả sơ bộ điều tra tại 11 tỉnh, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử là 4,3% năm 2023.
ThS.BS Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá cho rằng nếu chúng ta không có các biện pháp mạnh mẽ và quyết liệt để ngăn chặn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các kết quả đạt được trong hơn một thập kỷ qua có thể bị xóa bỏ.
Một trong những mục tiêu quan trọng và hàng đầu của Chương trình Phòng chống tác hại của thuốc lá là bảo vệ học sinh khỏi tác hại của thuốc lá. Mục tiêu này đã được thể hiện đồng bộ, thống nhất tại Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Chiến lược quốc gia về Phòng chống tác hại của thuốc lá.
Đại diện Bộ Y tế cho biết thời gian qua đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT), các bộ, ngành và các tỉnh, thành phố trên cả nước triển khai nhiều hoạt động thiết thực nhằm phòng chống tác hại của thuốc lá trong học sinh, sinh viên. Hàng nghìn buổi truyền thông trực tiếp tại trường học đã được tổ chức. Hàng trăm tài liệu, video, bài giảng và sản phẩm truyền thông đã được biên soạn, phổ biến rộng rãi. Nhiều cuộc thi, chương trình ngoại khóa, mô hình Trường học không khói thuốc được duy trì thường xuyên.
Bộ GDĐT đã tổ chức các lớp tập huấn sử dụng tài liệu hướng dẫn giáo dục lồng ghép nội dung phòng, chống tác hại của thuốc lá trong bài giảng môn học và hoạt động giáo dục cấp THPT cho giáo viên tại các địa phương. Những hoạt động này đã góp phần đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục, giúp giáo viên có thêm công cụ, kỹ năng để truyền tải kiến thức về phòng, chống tác hại của thuốc lá một cách sinh động, gần gũi và hiệu quả hơn tới học sinh, sinh viên.
Giáo dục phải đi vào chiều sâu
Ông Nguyễn Quang Minh - Phó Giám đốc Sở GDĐT Phú Thọ cho hay, ngành giáo dục luôn xác định “Trường học không khói thuốc” không chỉ là một mô hình quản lý mà là biểu tượng của nếp sống văn minh, trách nhiệm xã hội và sự phát triển toàn diện của nhà trường. Từ nhiều năm học trước, Sở GDĐT đã triển khai đồng bộ mô hình này tại tất cả cơ sở giáo dục trên địa bàn.
“Đến nay, chúng tôi tự hào ghi nhận 100% trường học ban hành quy chế cấm hút thuốc trong khuôn viên; 100% học sinh, giáo viên ký cam kết thực hiện; Các hoạt động ngoại khóa, truyền thông về phòng, chống thuốc lá trở thành thường xuyên và có chiều sâu” – ông Minh chia sẻ.
Từ thực tiễn triển khai, Phú Thọ rút ra một số bài học kinh nghiệm đó là phải có chính sách rõ ràng, lãnh đạo làm gương. Các trường cần ban hành quy chế nội bộ nghiêm túc, đồng thời lãnh đạo, giáo viên phải tiên phong thực hiện để làm gương cho học sinh. Phối hợp chặt chẽ với phụ huynh và các tổ chức xã hội, khi Hội Phụ nữ, hội phụ huynh, đoàn thanh niên cùng đồng hành, hiệu quả truyền thông được nhân lên gấp bội. Kiểm tra, giám sát và khen thưởng minh bạch, tiêu chí phòng, chống thuốc lá cần được đưa vào đánh giá thi đua; xử lý vi phạm mang tính giáo dục; khen thưởng kịp thời các tập thể, cá nhân tiêu biểu.
Phó Giám đốc Sở GDĐT Phú Thọ đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả và nhân rộng mô hình không khói thuốc học đường. Đó là đổi mới thông điệp truyền thông, tập trung vào thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Tổ chức các chiến dịch sáng tạo như clip học sinh tự thực hiện, poster tương tác, phát thanh dưới cờ, livestream... Phát huy vai trò giáo viên chủ nhiệm và học sinh tuyên truyền viên, mỗi lớp có “Đại sứ môi trường học đường không khói thuốc”, phối hợp cùng giáo viên để phát hiện sớm, phản ánh và lan tỏa hành động; Phối hợp liên ngành để kiểm soát nguồn cung quanh trường học, kết nối với Công an, Quản lý thị trường, Y tế để ngăn chặn việc bán thuốc lá điện tử gần trường và trên mạng; Thiết lập chỉ số “Không khói thuốc” trong trường học, theo dõi cam kết, hoạt động ngoại khóa, vi phạm, học sinh vận động người thân bỏ thuốc… để đánh giá và khen thưởng định kỳ.
Cô Đào Thị Cúc - Phó Hiệu trưởng Trường THCS Đống Đa (TP Hà Nội) nhấn mạnh nếu được trang bị kiến thức đúng đắn ngay từ sớm, các em sẽ biết bảo vệ mình trước cám dỗ từ bạn bè hoặc mạng xã hội. Truyền thông đúng đắn giúp biến nhận thức thành hành động, biết sợ- biết tránh- biết nói không.
Tại Trường THCS Đống Đa, ngay từ đầu năm học nhà trường đã ban hành quy định nghiêm cấm hoàn toàn việc hút hoặc mua bán sản phẩm liên quan đến thuốc lá trong khuôn viên lớp học, treo biển “Cấm hút thuốc” tại các vị trí dễ nhìn. Các tiết chào cờ đầu tuần luôn dành thời gian tuyên truyền về sức khỏe, chuyên đề ngoại khóa được tổ chức dưới dạng sân khấu hóa là tiểu phẩm ngắn hoặc trò chơi tìm hiểu về nicotine giúp các em vừa vui vừa nhớ lâu.
Nội dung này cũng được tích hợp vào các môn Sinh học, Giáo dục công dân, hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp giúp bài học gần gũi hơn với cuộc sống thực tế. Trường cũng phát động phong trào Học sinh nói không với thuốc lá điện tử, ký cam kết ba bên giữa phụ huynh – học sinh – giáo viên chủ nhiệm giúp quản lý học sinh chặt chẽ hơn cả trong nhà lẫn ngoài lớp học.
“Truyền thông phải phù hợp với tâm lý tuổi teen, nói bằng ngôn ngữ gần gũi để học sinh dễ tiếp nhận. Phối hợp đa chiều, nhà trường gắn kết với gia đình, cộng đồng để tạo thành vòng tròn bảo vệ bền vững quanh mỗi học sinh. Không chỉ dừng lại ở các câu lạc bộ mà cần duy trì thường xuyên bằng nhiều hình thức sáng tạo như mạng xã hội nội bộ, các cuộc thi, clip tuyên truyền, Ngày hội Không khói vì tương lai” – cô Đào Thị Cúc chia sẻ.
