Bảo vệ rừng gắn với phát triển bền vững

Bước tiến quan trọng

Danh lục xanh Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (IUCN) là một bộ tiêu chuẩn toàn cầu cho các khu bảo vệ và bảo tồn, cung cấp thước đo thành công trong bảo tồn đa dạng sinh học cũng như phát triển bền vững. Mục tiêu của chương trình là công nhận và tăng số lượng các khu bảo vệ, bảo tồn đạt được kết quả bảo tồn lâu dài cho con người, cùng thiên nhiên.

Tính đến năm 2022, sáng kiến này thu hút được sự quan tâm và tham gia của hơn 60 quốc gia trên khắp thế giới. Nhận thức được tầm quan trọng của bảo tồn đa dạng sinh học. Sau quá trình đánh giá tỉ mỉ kéo dài 2 năm, Việt Nam có khu bảo tồn Vân Long là khu bảo tồn đầu tiên ở Đông Nam Á được chứng nhận Danh lục xanh. Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long có diện tích khoảng 3.500ha, đây được coi là khu đất ngập nước nội đồng lớn nhất đồng bằng Bắc bộ, là khu vực có đa dạng sinh học cao với 457 loài thực vật bậc cao (8 loài được ghi trong sách đỏ), 39 loài động vật (12 loại động vật quý hiếm, trong đó phải kể đến loài Voọc mông trắng có số lượng lớn nhất Việt Nam).

Việt Nam hiện đang có 10 khu bảo vệ và bảo tồn tham gia chương trình Danh lục xanh. Trong đó, 2 khu đang trong giai đoạn đăng ký (VQG Côn Đảo và VQG Pù Mát) và các khu còn lại đang trong giai đoạn ứng viên. Ông Nguyễn Mạnh Hiệp, điều phối quốc gia về đa dạng sinh học chương trình IUCN tại Việt Nam cho biết, VQG Cát Tiên hiện là khu bảo tồn đang ở bước gần nhất với giai đoạn Danh lục xanh.

“Cát Tiên là khu nổi bật đã thực hiện giám sát đa dạng sinh học từ đầu những năm 2000, với dữ liệu về các quần thể loài quan trọng như chim, linh trưởng, hươu và cá sấu. Hồ sơ Cát Tiên đã được xem xét kỹ lưỡng và toàn bộ chuyên gia đều thông qua quyết định đề cử Cát Tiên. Cơ quan thẩm định độc lập đã phê duyệt hồ sơ vào tháng 12/2023 và trình lên Ủy ban Danh lục xanh để đánh giá cuối cùng và trao danh hiệu Danh lục xanh” - ông Hiệp nói.

Thước đo bảo tồn thiên nhiên

Việc đạt chứng nhận Danh lục xanh sẽ giúp nâng cao năng lực quản lý hiệu quả của VQG Cát Tiên. Sử dụng các công cụ kiểm soát hiệu quả (METT) sẽ giúp việc quản lý đồng bộ hơn và theo tiêu chuẩn toàn cầu, giúp vườn nhận cung cấp tài chính từ các tổ chức tài trợ quốc tế. Ngoài ra, việc đạt chứng nhận Danh lục xanh cũng giúp các vườn có được sự công nhận quốc tế, thu hút sự chú ý cũng như tăng cường hợp tác, tiếp nhận các nguồn tài trợ. Điều này cũng sẽ giúp thúc đẩy du lịch, từ đó thúc đẩy phát triển bền vững. Chứng nhận Danh lục xanh IUCN sẽ cung cấp thước đo thành công trong bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển bền vững.

Khác với các danh hiệu khác như Di sản thế giới và Khu dự trữ sinh quyển, Danh lục xanh hỗ trợ bảo tồn bằng cách chứng nhận, khuyến khích và nâng cao năng lực để đạt được tác động cụ thể cho cả khía cạnh pháp lý, văn hóa, xã hội, địa lý và sinh thái. Tiêu chuẩn Danh lục xanh gồm 4 phần: quản trị tốt, thiết kế và lập kế hoạch tốt, quản lý hiệu quả, kết quả bảo tồn thành công, với tổng cộng 17 tiêu chí và 50 chỉ số.

Ông Phạm Xuân Thịnh - Giám đốc VQG Cát Tiên chia sẻ, để đạt được tiêu chuẩn của Danh lục xanh là một quá trình lâu dài, với nhiều khó khăn, thách thức. Vì vậy, không phải VQG, khu bảo tồn nào cũng có thể đạt được. Khó khăn trong xây dựng hồ sơ là làm thế nào để minh chứng được sự đa dạng sinh học của vườn. Sự thay đổi đó là theo hướng làm giàu sự đa dạng sinh học phải được minh chứng cụ thể. Vườn đã cùng với các nhà khoa học trong và ngoài nước hoàn thiện hồ sơ với thời gian khá dài.

Phòng Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ (Cục Lâm nghiệp), Việt Nam hiện có 34 VQG, 56 khu dự trữ thiên nhiên, 17 khu bảo tồn và sinh cảnh, 60 khu bảo vệ cảnh quan lịch sử, văn hoá với hơn 10.000ha rừng thực nghiệm khoa học. Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, phát triển nâng tổng diện tích rừng đặc dụng trên phạm vi cả nước đạt 2,4 triệu hecta; phục hồi 100.000ha rừng đặc dụng bị suy thoái, bảo tồn sinh cảnh sống của các loài động vật, thực vật rừng đặc hữu, nguy cấp, quý hiếm. Đặc biệt, phấn đấu đến năm 2030 chỉ tiêu thu từ dịch vụ môi trường rừng là hơn 2.000 tỉ đồng.