Bấp bênh việc làm

Đây là kết luận trong Báo cáo Tương lai việc làm năm 2023 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) được công bố hôm 3/5. Nó được đưa ra giữa những lo ngại về suy thoái kinh tế và lạm phát dai dẳng.

Cấu trúc việc làm thay đổi

Báo cáo của WEF cho biết, gần 1/4 số việc làm sẽ thay đổi vào năm 2027, với khoảng 69 triệu việc làm mới được tạo ra và 83 triệu việc làm bị loại bỏ. Điều này có nghĩa là giảm 14 triệu việc làm (tương đương 2%) hiện tại. Báo cáo cũng chỉ ra rằng, xu hướng tăng cường số hóa, áp dụng công nghệ mới, chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, nội địa hóa chuỗi cung ứng và tăng trưởng kinh tế chậm hơn đang thúc đẩy sự thay đổi đáng lo ngại trên. Những phát hiện này dựa trên một cuộc khảo sát với 803 công ty sử dụng 11,3 triệu việc làm tại 45 nền kinh tế trên thế giới.

Các công việc có nhu cầu cao nhất trong những năm tới là chuyên gia trí tuệ nhân tạo (AI) và máy học, chuyên gia phát triển bền vững, nhà phân tích kinh doanh thông minh và chuyên gia bảo mật thông tin. Ngược lại, các công việc sẽ giảm nhanh nhất bao gồm các vị trí văn thư hoặc thư ký, trong số đó có những công việc như giao dịch viên ngân hàng, thủ quỹ và nhân viên nhập dữ liệu (nói chung là nhân viên văn phòng).

Mới đây, Giám đốc điều hành Tập đoàn IBM đưa ra thông báo cho biết, IBM đang tính toán để giảm 1/3 lực lượng lao động khối văn phòng và có khả năng giảm 7.800 việc làm trong 5 năm nữa. Thông báo của IBM được đưa ra trong bối cảnh nhân sự khối văn phòng đang trở nên dư thừa trước sự tiến bộ của trí thông minh nhân tạo AI. Tuy nhiên, theo giải thích của tập đoàn này, các nhân viên văn phòng chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng số 260 nghìn lao động của IBM và khả năng cao, tập đoàn sẽ ngừng tuyển dụng khối văn phòng, song vẫn sẽ tuyển thêm những lao động ở những bộ phận chuyên môn khác.

Bà Saadia Zahidi - Giám đốc điều hành của WEF - thừa nhận, công nghệ đang tạo ra sự xáo trộn về cấu trúc việc làm trong tương lai.

Bà Zahidi cho biết, AI sáng tạo dự kiến sẽ được áp dụng bởi gần 75% các công ty được khảo sát và sẽ chỉ đứng sau robot hình người và robot công nghiệp về tỷ lệ gây mất việc làm.

Đồng tình với những phát hiện của báo cáo, bà Suzanne Duke - người đứng đầu nhóm biểu đồ kinh tế và chính sách công toàn cầu tại công ty LinkedIn - cho biết, các công việc “kỹ thuật số và xanh” là những vị trí được yêu cầu nhiều nhất trong những năm gần đây.

Cả bà Zahidi và bà Duke đều đồng ý rằng, việc nhấn mạnh vào việc làm xanh chắc chắn sẽ tăng lên. “Vai trò từ kỹ sư năng lượng tái tạo, kỹ sư hệ thống và lắp đặt năng lượng mặt trời cho đến chuyên gia bền vững và chuyên gia bảo vệ môi trường sẽ có nhu cầu cao, dẫn đến tăng trưởng khoảng một triệu việc làm” - bà Zahidi cho biết.

Cần tập trung đào tạo kỹ năng

Thế giới thay đổi nhanh chóng đòi hỏi một bộ kỹ năng mới cho lao động trẻ. Người ta ước tính rằng yêu cầu kỹ năng về kỹ thuật số sẽ tăng 12% vào năm 2024. Khi sản xuất của các công ty và nhu cầu việc làm tiếp tục thay đổi nhanh chóng, nguồn cung lao động thanh niên cần có khả năng điều chỉnh để đáp ứng nhu cầu. Đáng chú ý, lao động trẻ phải cam kết học tập suốt đời, nơi họ tiếp tục thu nhận các kỹ năng và kiến thức để duy trì sự phù hợp trong thị trường lao động.

Cuộc cách mạng kỹ thuật số có ý nghĩa quan trọng đối với các cách truyền thống để giải quyết vấn đề an ninh việc làm và bảo trợ xã hội cho nhiều người lao động. Nhiều hình thức làm việc mới trong nền kinh tế kỹ thuật số cung cấp những ưu điểm như linh hoạt về giờ giấc và khả năng làm việc từ xa. Đồng thời, công việc này có thể được xem là bấp bênh, mang lại ít hoặc không có sự đảm bảo về công việc hoặc lợi ích.

Về nâng cấp kỹ năng, báo cáo của WEF ước tính, trung bình 44% kỹ năng của một người lao động sẽ cần được cập nhật. Báo cáo cho biết, các kỹ năng nhận thức mạnh mẽ ngày càng được các nhà tuyển dụng đánh giá cao, phản ánh tầm quan trọng ngày càng tăng của việc giải quyết các vấn đề phức tạp tại nơi làm việc. Tư duy phân tích và tư duy sáng tạo sẽ là những kỹ năng được đánh giá cao nhất vào năm 2023 và vẫn như vậy trong 5 năm tới.

Ông Shravan Goli - Giám đốc điều hành tại Coursera - một nhà cung cấp khóa học trực tuyến - cho biết, việc đào tạo lại kỹ năng nhanh hơn sẽ là cần thiết. Nghiên cứu của công ty cho thấy, những cá nhân không có bằng cấp có thể đạt được những kỹ năng quan trọng trong khung thời gian tương tự như những người có bằng cấp. Với thực tế này, các công ty có thể lựa chọn tuyển dụng dựa trên kỹ năng nhiều hơn để giải quyết khoảng cách kỹ năng và thiếu hụt nhân tài.

Dù việc làm trong lĩnh vực công nghệ và xanh được dự báo sẽ có nhu cầu cao trong tương lai, nhưng theo báo cáo của WEF, mức tăng lớn nhất về việc làm sẽ thuộc lĩnh vực giáo dục và nông nghiệp. Việc làm trong ngành giáo dục dự kiến sẽ tăng khoảng 10%, trong khi việc làm cho các chuyên gia nông nghiệp sẽ tăng từ 15% đến 30%.