Bệnh dại - hiểm họa có thể phòng ngừa

Chủ Nhật 28/09/2025 08:38 (GMT+7)

Mỗi năm, bệnh dại cướp đi gần 59.000 sinh mạng trên thế giới, trong đó Việt Nam vẫn ghi nhận hàng chục ca. Điều đáng nói là tất cả những cái chết này đều có thể tránh được nếu xử trí vết thương đúng cách và tiêm vaccine kịp thời. Đây là lời cảnh báo và cũng là trách nhiệm chung của mỗi cá nhân, cộng đồng trong việc chủ động phòng ngừa căn bệnh nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát.

Khi sự chủ quan biến thành bi kịch

Đến nay, y học vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu bệnh dại, một khi đã phát bệnh thì tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối. Virus dại tấn công hệ thần kinh trung ương, gây viêm não cấp tính và dẫn tới tử vong chỉ sau một thời gian ngắn. Chính vì vậy, bệnh dại luôn được coi là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng.

Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội Vũ Cao Cương cho biết: Mặc dù bệnh đã có thể phòng ngừa rất hiệu quả bằng vaccine nhưng tại Việt Nam, trung bình mỗi năm có 75 trường hợp tử vong do bệnh dại; cùng với con số tử vong đó, hàng năm có trung bình khoảng 400.000 người bị chó, mèo cắn phải điều trị dự phòng bằng vaccine và huyết thanh kháng dại, ngoài ra còn gây tổn thất đến sức khỏe, tinh thần của người dân.

“Từ đầu năm 2025 đến nay, cả nước đã tiếp tục ghi nhận 59 trường hợp tử vong vì bệnh dại tại 18/34 tỉnh, thành phố. Trong đó, khu vực miền Bắc chiếm 42% trường hợp tử vong của cả nước tại 11/18 tỉnh, đặc biệt tại các vùng tiếp giáp với Hà Nội như Phú Thọ, Thái Nguyên, Bắc Ninh đã ghi nhận người tử vong vì bệnh dại” – ông Cương thông tin.

Điều đáng chú ý là hầu hết các ca tử vong đều có chung nguyên nhân: không tiêm vaccine sau khi bị chó mèo cắn. Thống kê cho thấy có tới 63% số ca tử vong do dại ở Việt Nam xuất phát từ sự chủ quan này. Không ít người nghĩ rằng “chó nhà cắn thì không sao”, hoặc ngần ngại chi phí tiêm vaccine nên tự chữa bằng thuốc nam. Một số trường hợp trẻ em bị chó cắn nhưng không dám nói với gia đình, khiến việc xử lý và tiêm phòng không được thực hiện kịp thời.

Những dẫn chứng và số liệu trên cho thấy: bệnh dại không phải là thách thức bất khả kháng, mà là hậu quả của sự chủ quan và thiếu kiến thức. Chỉ một quyết định chậm trễ trong việc tiêm phòng có thể phải trả giá bằng cả sinh mạng.

Lá chắn đẩy lùi bệnh dại

Bệnh dại lây qua nước bọt của động vật bị nhiễm bệnh. Con người có thể mắc bệnh dại nếu động vật bị nhiễm bệnh cắn, liếm hoặc cào hoặc nước bọt từ động vật bị nhiễm bệnh xâm nhập vào cơ thể người thông qua vết thương hở (kể cả vết thương không phải do động vật gây ra) hoặc tiếp xúc với niêm mạc (miệng, mắt...).

Sau khi người tiếp xúc với bệnh dại, virus di chuyển hướng về phía não trước khi gây ra triệu chứng. Khi virus đến não, các triệu chứng sẽ xuất hiện ở người. Thời kỳ ủ bệnh (khoảng thời gian giữa thời điểm tiếp xúc và các triệu chứng bệnh dại xuất hiện) thường là 1- 3 tháng nhưng có thể dưới một tuần hoặc thậm chí sau hơn một năm.

Nếu không thực hiện các biện pháp phòng ngừa như rửa vết thương và tiêm vaccine phòng dại và/hoặc huyết thanh kháng dại, triệu chứng bệnh dại sẽ xuất hiện ở người sau thời gian ủ bệnh.

Triệu chứng ban đầu của bệnh dại thường giống với bệnh cúm, có thể gồm: sốt, đau đầu, cảm thấy mệt, đau hoặc cảm giác ngứa ran, châm chích hoặc nóng rát bất thường hoặc không rõ nguyên nhân tại vị trí vết cắn hoặc vết xước.

Khi bệnh tiến triển, các triệu chứng như sợ ánh sáng mạnh, sợ nước do không nuốt được, hành vi hung hăng, kích động, chảy nước bọt quá nhiều (chảy nước dãi), ảo giác (nhìn hoặc nghe thấy những thứ không có thật), sốt và đau đầu, ra mồ hôi nhiều và các cơ dần bị tê liệt bắt đầu từ vị trí vết cắn hoặc vết xước. Khi các triệu chứng tiến triển, bệnh nhân sẽ dần hôn mê trước khi tử vong.

Các chuyên gia khẳng định, chỉ có vaccine mới tạo ra “hàng rào miễn dịch” đủ mạnh để vô hiệu hóa virus trong giai đoạn ủ bệnh. Vaccine phòng dại hiện nay được đánh giá là an toàn và hiệu quả, đã cứu sống hàng triệu người trên toàn thế giới. Với những trường hợp vết thương nặng, sâu, gần thần kinh trung ương hoặc do nhiều con vật cắn, ngoài vaccine, người bệnh cần được chỉ định thêm huyết thanh kháng dại để tăng cường bảo vệ.

Đi cùng vaccine cho người, một giải pháp không thể thiếu là tiêm phòng dại cho vật nuôi. Chó mèo là nguồn lây chính, chiếm tới 99% số ca bệnh dại ở người. Tuy nhiên, tại nhiều địa phương, tỷ lệ tiêm phòng cho đàn chó mèo vẫn thấp, có nơi chỉ đạt dưới 50%. Việc thả rông chó mèo không tiêm vaccine tạo ra khoảng trống lớn trong phòng chống bệnh dại ở cộng đồng.

Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội khẳng định: “Bệnh dại có tỷ lệ tử vong 100% khi phát bệnh, nhưng lại hoàn toàn có thể phòng ngừa bằng vaccine. Người dân tuyệt đối không được chủ quan. Hãy hành động ngay, vì bản thân, gia đình và cả cộng đồng”.

Ở góc độ chính sách, Chính phủ đã ban hành Chương trình quốc gia phòng, chống bệnh dại đến năm 2030, đặt mục tiêu “không còn người tử vong vì bệnh dại”. Chương trình tập trung vào ba nhóm giải pháp: tăng cường tiêm phòng cho đàn chó mèo và quản lý chặt chẽ vật nuôi; mở rộng khả năng tiếp cận vaccine, huyết thanh kháng dại cho mọi người dân; đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng về xử trí và phòng ngừa bệnh dại.