Biên niên sử Chiến thắng ‘Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không’

Sáng 18/12/1972, Phủ Thủ tướng điện chỉ đạo các bộ, cơ quan và một số địa phương: “Địch có thể ném bom Hà Nội - Hải Phòng, cần thực hiện tốt kế hoạch sơ tán nhân dân của thành phố."

Bộ Tổng Tham mưu điện chỉ đạo các đơn vị: “Đề phòng địch dùng B-52 đánh phá các mục tiêu trọng điểm. Các binh chủng: pháo cao xạ, tên lửa, ra-đa, không quân, pháo binh sẵn sàng chiến đấu, kịp thời đánh trả máy bay, tàu chiến địch. Tổ chức quan sát, báo động, sơ tán, đào hầm hào, phối hợp với Công an và nhân dân làm tốt công tác bảo vệ an ninh, bảo vệ tài sản."

Linebacker II được chuẩn bị và triển khai với quy mô chưa từng có. Mỹ đã huy động tới 193 chiếc B-52 (gần một nửa tổng số B-52 trong biên chế không quân chiến lược). Đây là cuộc tập kích đường không chiến lược lớn nhất, dữ dội nhất mà Mỹ từng tiến hành tại Việt Nam.

10 giờ 30 phút ngày 17/12/1972, ngay sau khi Tổng thống Mỹ Richard Nixon ra lệnh mở cuộc tiến công đường không chiến lược vào Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố, thị xã miền Bắc, toàn bộ lực lượng vũ trang và nhân dân miền Bắc bước vào trạng thái sẵn sàng chiến đấu cao nhất.

18 giờ 50 phút ngày 18/12/1972, Quân chủng Phòng không - Không quân chuyển trạng thái sẵn sàng chiến đấu cấp 1. Đến 19 giờ 10 phút, Đại đội ra-đa 16 phát hiện nhiễu B-52. Sau đó, 19 giờ 15 phút, Trung đoàn 291 phát hiện B-52 và báo cáo: “B-52 đang vào miền bắc.”

19 giờ 25 phút, không quân ta được lệnh cất cánh đón đánh các tốp máy bay chiến thuật của địch. Từ 19 giờ 25 phút đến 20 giờ 18 phút, nhiều tốp B-52 (mỗi tốp 3 chiếc) liên tiếp dội bom xuống khu vực sân bay Nội Bài, Đông Anh, Yên Viên, Gia Lâm.

19 giờ 44 phút, quả đạn tên lửa đầu tiên của Tiểu đoàn 78 thuộc Trung đoàn Tên lửa 257 được phóng lên - cuộc chiến đấu 12 ngày đêm của lực lượng phòng không ba thứ quân bảo vệ Hà Nội bắt đầu.

Đây là cuộc đối đầu quyết liệt giữa chiến tranh công nghệ cao của Mỹ với nghệ thuật chiến tranh nhân dân Việt Nam. Phía Mỹ tin tưởng tuyệt đối vào ưu thế kỹ thuật của B-52 và hệ thống tác chiến điện tử hiện đại; Việt Nam dựa vào thế trận phòng không nhiều tầng, nhiều lớp, sự hiệp đồng chặt chẽ giữa các lực lượng và khả năng thích ứng linh hoạt trước mọi thủ đoạn của đối phương.

Trong những đêm đầu, Mỹ sử dụng tổng hợp nhiều biện pháp nhằm làm tê liệt hệ thống phòng không miền Bắc: gây nhiễu điện tử với cường độ lớn, tổ chức đội hình B-52 bay tập trung, có tiêm kích và cường kích hộ tống dày đặc; đồng thời đánh phá quyết liệt các trận địa phòng không, sân bay, kho tàng.

Mật độ nhiễu dày, thủ đoạn nghi binh tinh vi và cường độ tiến công cao đã đặt lực lượng phòng không Việt Nam trước những thử thách lớn.

Tuy nhiên, chính trong điều kiện khốc liệt ấy, bản lĩnh, trí tuệ và khả năng sáng tạo của quân và dân ta được phát huy cao độ. Bộ đội radar kiên trì bám trụ, từng bước “vạch nhiễu, tìm thù”, bảo đảm thông tin kịp thời, chính xác cho các đơn vị hỏa lực. Bộ đội tên lửa linh hoạt điều chỉnh cách đánh, lựa chọn cự ly, thời điểm phóng đạn phù hợp với từng tình huống cụ thể.

Pháo phòng không và lực lượng phòng không địa phương tạo thành lớp lửa tầm thấp, bảo vệ mục tiêu trọng yếu, đồng thời gây áp lực liên tục lên đội hình tiến công của địch.

Không quân tiêm kích, trong điều kiện vô cùng khó khăn, vẫn kiên quyết xuất kích, góp phần phân tán đội hình và làm rối loạn thế tiến công của đối phương.

Nét đặc sắc nổi bật trong cách đánh của ta là sự hiệp đồng chặt chẽ giữa các lực lượng trong một thế trận thống nhất. Không một lực lượng nào đơn độc đối đầu với B-52; mỗi mắt xích đều giữ vai trò quan trọng trong tổng thể “lưới lửa” phòng không nhiều tầng, nhiều lớp.

Chính thế trận ấy đã từng bước làm giảm ưu thế kỹ thuật của không quân Mỹ, buộc B-52 phải hoạt động trong điều kiện ngày càng bất lợi, bị phát hiện và tiêu diệt.

Cao trào ác liệt nhất của chiến dịch diễn ra vào đêm 26/12/1972, khi Mỹ huy động hơn 100 chiếc B-52, phối hợp cùng hàng trăm máy bay chiến đấu, tập trung tấn công Hà Nội với mật độ bom chưa từng có, hy vọng giành thắng lợi quyết định.

Đây cũng là thời điểm thế trận phòng không của ta phát huy hiệu quả cao nhất. Trong màn lửa bom ác liệt, lực lượng phòng không Việt Nam, với tinh thần quả cảm và chiến thuật xuất sắc, đã bắn rơi 8 máy bay B-52, trong đó có 5 chiếc rơi tại chỗ.

Sau đêm 26/12, cuộc tập kích đường không chiến lược của Mỹ rơi vào thế không thể cứu vãn. Những tổn thất liên tiếp, nhất là đối với lực lượng B-52 - “con Át chủ bài” của toàn bộ kế hoạch - khiến mục tiêu áp đặt ý chí bằng sức mạnh quân sự hoàn toàn phá sản.

Trong 12 ngày đêm, đế quốc Mỹ đã sử dụng 663 lần chiếc B-52 và 3.920 lần chiếc máy bay chiến thuật, ném hơn 100 nghìn tấn bom, đạn xuống Hà Nội, Hải Phòng và nhiều thành phố, thị xã miền Bắc.

Riêng tại Hà Nội, địch sử dụng 441 lần chiếc B-52 cùng nhiều máy bay chiến thuật ném bom xuống các khu phố, sân bay, nhà ga, bệnh viện, trường học.

Hậu quả để lại vô cùng nặng nề: hàng nghìn người dân thiệt mạng, nhiều công trình kinh tế, văn hóa, y tế và cơ sở hạ tầng bị phá hủy nghiêm trọng; trong đó, phố Khâm Thiên, khu vực có mật độ dân cư đông nhất Thủ đô, bị tàn phá đặc biệt nặng nề, trở thành biểu tượng đau thương nhưng bất khuất của Hà Nội trong những ngày bom lửa.

Đổi lại, trong 12 ngày đêm ấy, quân và dân miền Bắc đã bắn hạ 81 máy bay Mỹ các loại, trong đó có 34 chiếc B-52 và 5 chiếc F-111. Riêng trên bầu trời Hà Nội, ta bắn rơi 30 máy bay, gồm 23 chiếc B-52 và 2 chiếc F-111; gần 100 phi công Mỹ, phần lớn là phi công kỳ cựu, bị tiêu diệt và bắt sống.

Đây là lần đầu tiên Mỹ chịu tổn thất nặng nề đến như vậy trong một cuộc tập kích đường không chiến lược; riêng tỷ lệ tổn thất B-52 lên tới 17% (34/193 chiếc tham chiến). Tướng George Etter, Phó chỉ huy Không quân chiến lược Mỹ, buộc phải thừa nhận: “Tổn thất về máy bay chiến lược B-52 cùng các nhân viên phi hành là hết sức nặng nề, là đòn choáng váng đánh thẳng vào những nhà vạch kế hoạch của Lầu Năm Góc.”

Đây cũng là lần đầu tiên trong lịch sử chiến tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc (1945-1975), Việt Nam tiến hành một chiến dịch phòng không quy mô lớn nhất, đánh bại cuộc tập kích chiến lược bằng B-52 điên cuồng, dã man nhất của đế quốc Mỹ, đồng thời là cuộc tập kích đường không có quy mô chưa từng có trong lịch sử chiến tranh hiện đại.

Sau 12 ngày đêm chiến đấu anh dũng, kiên cường, mưu trí, sáng tạo, quân và dân ta đã đánh bại hoàn toàn cuộc tập kích chiến lược đường không quy mô lớn chưa từng có của đế quốc Mỹ, làm nên Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”, buộc Mỹ phải ký Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam.

Chiến thắng ấy không chỉ là một kỳ tích quân sự, mà còn trở thành biểu tượng sáng ngời của lòng yêu nước, trí tuệ và bản lĩnh Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh.