Biến thể mới virus và bài toán vaccine

Nguy hiểm bội phần

Ngày 29/1 (giờ Việt Nam), giới chức bang Nam Carolina, Mỹ thông báo 2 trường hợp đầu tiên mắc Covid-19 do từ biến thể SARS-CoV-2 được phát hiện ở Nam Phi.

Ông Brannon Traxler, Giám đốc cơ quan y tế bang Nam Carolina cho biết, một trong hai trường hợp được Trung tâm Kiểm soát và ngăn ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) xác nhận hôm 27/1 và trường hợp còn lại được phòng thí nghiệm của bang Nam Carolina xác nhận.

Các chuyên gia y tế cho rằng đây là thách thức đáng báo động trong nỗ lực phòng chống dịch, bởi nhiều phòng thí nghiệm nhận định nó có khả năng kháng vaccine và giảm hiệu quả của kháng thể.

Trước thông tin này, CDC Mỹ cho biết, cơ quan này đã được thông tin về các ca mắc Covid-19 do virus biến thể phát hiện ở Nam Phi, tuy nhiên nhấn mạnh: “Chúng tôi không có bằng chứng các trường hợp nhiễm biến thể này gây bệnh nặng hơn. CDC cũng đang tiếp tục phối hợp với các phòng thí nghiệm trên cả nước để tạo trình tự chuỗi gen các mẫu virus”.

Thông tin được đưa ra chỉ vài ngày sau khi Sở Y tế bang Minnesota ghi nhận trường hợp nhiễm biến chủng Covid-19 siêu lây nhiễm có nguồn gốc từ Brazil, trong khi chủng virus từ Anh đã xuất hiện ở ít nhất 28 bang của Mỹ.

Cùng với đó, ngày 28/1, các nhà nghiên cứu Brazil đã phát hiện một số bệnh nhân nhiễm cùng lúc 2 biến thể khác nhau của virus SARS-CoV-2, làm gia tăng lo ngại về số lượng biến thể của virus SARS-CoV-2 đang lưu hành tại quốc gia Nam Mỹ này bởi sự tồn tại đồng thời của 2 biến thể virus SARS-CoV-2 trên cùng 1 cơ thể có thể đẩy nhanh quá trình biến đổi của các biến thể mới.

Các bệnh nhân đều nhiễm bệnh từ cuối tháng 11/2020 từ biến thể P.2 phát hiện ở Rio - còn được biết đến với tên gọi B.1.1.28, đồng thời cũng có kết quả xét nghiệm dương tính với một biến thể khác của virus SARS-CoV-2.

Trong khi đó, các nhà nghiên cứu tại Nền tảng Giải trình tự và Đổi mới Nghiên cứu KwaZulu-Natal (KRISP), dẫn đầu là Giáo sư Tulio de Oliveira đã hoàn thành một số công việc quan trọng trong quá trình nghiên cứu về biến thể SARS-CoV-2 ở Nam Phi trong một vài tháng qua.

Tuy nhiên, mặc dù đạt được những phát hiện mới nhưng các thành viên trong đội ngũ này đều cảm thấy khó khăn khi công bố về những thành quả của mình bởi nó tiết lộ một giai đoạn nguy hiểm mới của đại dịch Covid-19.

Bằng cách nghiên cứu chất liệu di truyền của biến thể mới, được biết tới là 501YV2 và theo dõi con đường lây lan của nó ở khắp Nam Phi, đội ngũ các nhà nghiên cứu KRISP đã có thể xác định biến thể mới này gia tăng khả năng lây nhiễm từ 20 - 200% so với chủng virus ban đầu.

Trong một phát hiện đáng lo ngại không kém, các đối tác của KRISP tại Viên Nghiên cứu Sức khỏe châu Phi (AHRI) đã kết luận rằng, các kháng thể nhằm phản ứng với chủng virus SARS-CoV-2 ban đầu “ít hiệu quả hơn nhiều” trong việc vô hiệu hóa biến thể ở Nam Phi. Điều này cũng làm dấy lên mối lo ngại rằng những người từng mắc Covid-19 vẫn có thể tái nhiễm.

Trong một thực tế, ngày 28/1, Công ty Công nghệ sinh học Mỹ Novavax tiết lộ, theo kết quả thử nghiệm giai đoạn 3 được thực hiện tại Anh, NVX-CoV2373, vaccine ngừa Covid-19 của công ty đạt hiệu quả tới 89,3% nhưng không có khả năng chống lại biến thể ở Nam Phi, dù vẫn có hiệu quả phòng ngừa biến thể ở Anh.

Nỗ lực không ngừng

Thực tế trên đã khiến các nhà nghiên cứu và sản xuất vaccine thế giới đang phải đối mặt với một thách thức đòi hỏi nhiều tháng nghiên cứu cũng như công sức và tiền bạc để nâng cấp vaccine chống lại sự phát triển không ngừng của virus.

Các giám đốc điều hành của Moderna và Pfizer và đối tác BioNTech đang xem xét các phiên bản vaccine mới của họ có hiệu quả đối với các biến thể mới của SARS-CoV-2 hay không. Các chuyên gia cho rằng, đây chỉ là một phần công việc cần thiết để có thể ngăn chặn sự lây lan của virus SARS-CoV-2.

Theo Reuters, cần phải xây dựng một mạng lưới giám sát toàn cầu để đánh giá mức độ nguy hiểm của các biến thể mới xuất hiện. Các nhà khoa học cần xác định mức độ kháng thể cần thiết để bảo vệ con người khỏi SARS-CoV-2 và xác định thời điểm cần thay đổi vaccine. Đồng thời, các cơ quan quản lý phải truyền đạt những gì cần thiết để chứng minh vaccine nâng cấp vẫn an toàn và hiệu quả.

“Tại thời điểm này, không có bằng chứng cho thấy những biến thể SARS-CoV-2 mới đã thay đổi khả năng bảo vệ của vaccine. Nhưng chúng ta cũng phải chuẩn bị cho điều đó”- Tiến sĩ Michael Osterholm, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Minnesota (Mỹ) cho biết.

Johnson & Johnson cho biết, trước sự xuất hiện của biến thể mới ở Nam Phi, họ sẽ điều chỉnh vaccine phù hợp trong trường hợp cần thiết. Công ty Pfizer cũng cho biết, họ có thể sản xuất một loại vaccine mới trong thời gian tương đối nhanh, nhưng hãng dược khổng lồ của Mỹ cũng lưu ý rằng, việc sản xuất một loại vaccine mới sẽ mang lại nhiều thách thức.

Trong thông báo ngày 28/1, Novavax cũng tiết lộ, trong tháng 1/2021, Công ty đã bắt đầu nghiên cứu phát triển nhiều loại vaccine mới chống lại các biến thể của SARS-CoV-2 xuất hiện mới đây và dự kiến sẽ lựa chọn vaccine tiềm năng trong vài ngày tới để đưa vào thử nghiệm trong quý II.

Một nghiên cứu hôm 28/1 cho thấy, biến thể ở Nam Phi làm giảm độ nhận biết của kháng thể trung hòa 8,6 lần đối với vaccine của Moderna và 6,5 lần đối với vaccine của Pfizer/BioNTech. Moderna cho biết, trong tuần này họ đang bắt đầu thực hiện một đợt nâng cấp vaccine tiềm năng.

Theo Reuters, vẫn chưa rõ mức độ bảo vệ của vaccine ngừa Covid-19 sẽ giảm đi bao nhiêu trước khi chúng cần được thay đổi để phù hợp với biến thể mới. Đối với bệnh cúm, khoảng thời gian nâng cấp vaccine đã làm giảm 8 lần khả năng bảo vệ của vaccine. Tuy nhiên, điều đó không hẳn đúng với virus SARS-CoV-2.

Tiến sĩ John Mascola, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Vaccine tại Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm quốc gia (NIAID) cho biết, cả hai nghiên cứu thử nghiệm vaccine Moderna đối với biến thể ở Nam Phi cho kết quả tương đương nhau. Ông Mascola cho rằng, khả năng bảo vệ của kháng thể đủ cao để vaccine vẫn có hiệu quả.

Bộ Y tế Singapore hôm 29/1 thông báo, có 3 trong số hơn 113.000 người tiêm phòng vaccine ngừa Covid-19 đã bị sốc phản vệ nghiêm trọng sau mũi đầu tiên. Chính phủ nước này cũng đã công bố chương trình hỗ trợ tài chính cho người gặp rủi ro sau tiêm.Khoảng 400 trường hợp khác gặp những phản ứng phụ thông thường; tuy nhiên tất cả các trường hợp này đã được phát hiện và điều trị kịp thời.