Biết bơi không đồng nghĩa với an toàn

Ai cũng có thể là nạn nhân của đuối nước

“Đuối nước chỉ xảy ra với trẻ nhỏ, người không biết bơi” – đó là một trong những ngộ nhận phổ biến nhất. Trên thực tế, nhiều nạn nhân của các vụ đuối nước thương tâm gần đây lại là người trưởng thành, thậm chí bơi khá giỏi. Điều khiến họ thiệt mạng không phải vì thiếu kỹ năng cơ bản, mà chính là do tâm lý chủ quan.

Khoảng 19h45 ngày 26/7, tại bãi biển Hòn Gai (tỉnh Quảng Ninh), một người đàn ông 36 tuổi đi tắm biển cùng con trai đã không trở về. Sau hơn 1 ngày tìm kiếm, lực lượng chức năng mới vớt được thi thể nạn nhân.

Tại Lạng Sơn, ngày 24/7, anh H.V.L. (SN 1991) nhảy xuống sông Kỳ Cùng và bị nước cuốn đi giữa dòng chảy xiết, sau nhiều ngày mưa lớn. Đến thời điểm báo cáo, tung tích vẫn chưa được xác định.

Những câu chuyện buồn như vậy không hiếm. Trong nhiều trường hợp, nạn nhân là người đã quen bơi lội tại chính khu vực đó, hoặc quá tự tin vào thể lực và phản xạ của bản thân. Nhưng không ai ngờ được: dòng nước tưởng yên ả có thể trở nên nguy hiểm chỉ trong tích tắc – khi gặp sóng ngầm, đá ngầm, nước lạnh hay một cơn chuột rút.

Theo TS.BS Lê Văn Cường - Phó Giám đốc phụ trách Sở Y tế tỉnh Thanh Hóa, người lớn dù biết bơi vẫn có thể đuối nước do tâm lý chủ quan, bơi ở nơi không an toàn, hoặc khi sức khỏe không đảm bảo: “Một số trường hợp còn bơi khi đã uống rượu bia, hoặc không có người đi cùng. Trong điều kiện như vậy, chỉ một tình huống bất ngờ cũng có thể dẫn tới hậu quả nghiêm trọng”.

Không chỉ người lớn, trẻ đã biết bơi cũng không nằm ngoài nguy cơ. Tại xã Uar (Gia Lai), một bé gái 10 tuổi tử vong khi tắm ao trong rẫy cùng bạn. Dù đã biết bơi, em vẫn thiệt mạng vì bơi vào vùng nước sâu và không có người lớn giám sát. Trường hợp này cho thấy: biết bơi không đồng nghĩa với biết thoát hiểm trong tình huống nguy cấp.

Đuối nước thường diễn ra trong vòng vài phút – nhanh đến mức không ai kịp trở tay. Nhưng điều đáng nói hơn, trong nhiều vụ tai nạn, chính những người cố gắng cứu nạn nhân cũng trở thành nạn nhân tiếp theo. Một người chưa được trang bị kỹ năng cứu người đuối nước một cách an toàn, nếu tiếp cận nạn nhân đang vùng vẫy trong hoảng loạn, rất dễ bị kéo ngược xuống nước. Hậu quả là hai người cùng bị đuối nước.

Đây là bi kịch từng xảy ra nhiều lần, nhưng vẫn chưa đủ thức tỉnh cộng đồng. Ở một số nơi, người ta vẫn hô hào “cứu người” bằng bản năng, mà quên rằng cứu an toàn cũng là một kỹ năng cần học. Khi kỹ năng không theo kịp lòng tốt, điều còn lại chỉ là nước mắt.

Cẩn trọng để tránh cứu người sai cách

Trong một vụ đuối nước thương tâm vừa xảy ra tại phường Phú Bài, thành phố Huế, nhóm trẻ (trú tại phường Phú Bài) đến hồ nước ở khu vực Nghĩa trang phía Nam phường Phú Bài để bắt ốc. Trong lúc chơi, cháu nhỏ không may ngã xuống hồ. Chứng kiến sự việc, anh N.Đ. (32 tuổi, trú tại phường Phú Bài) đang câu cá cạnh đó, nhảy xuống cứu, nhưng không may cả 2 cùng bị đuối nước, tử vong. Vụ việc thêm một lần gióng lên hồi chuông cảnh báo về tình trạng thiếu kỹ năng cứu người an toàn.

Theo các bác sĩ cấp cứu, sai lầm phổ biến nhất khi gặp người đuối nước là lao xuống nước ngay lập tức mà không đánh giá tình huống. Trong cơn hoảng loạn, nạn nhân thường quẫy đạp mạnh, tìm chỗ bấu víu, dễ kéo người cứu chìm theo. Nếu người cứu không có kỹ năng tiếp cận từ phía sau, không mang theo vật nổi hoặc không biết giữ khoảng cách, khả năng tử vong kép là rất cao.

ThS.BS Hoàng Ngọc Cảnh - Khoa Điều trị tích cực Nội khoa (Bệnh viện Nhi Trung ương), cảnh báo: “Nhiều người sau khi đưa được nạn nhân lên bờ lại tiếp tục mắc lỗi thứ hai – xử trí sai cách. Có người dốc ngược nạn nhân, vác chạy quanh sân hoặc ấn bụng ép nước mà không kiểm tra hô hấp, không gọi cấp cứu sớm. Hệ quả là nạn nhân mất thời gian vàng để được xử trí đúng cách, gây tổn thương não hoặc ngừng tim không hồi phục”.

Trong khi đó, 5 bước cấp cứu cơ bản lại không quá phức tạp: gọi hỗ trợ; đưa nạn nhân khỏi nước an toàn; kiểm tra phản ứng – hô hấp; tiến hành hồi sức tim phổi (CPR) nếu cần; và theo dõi sát đến khi nhân viên y tế đến nơi. Nhưng những bước tưởng chừng đơn giản ấy lại vắng bóng trong phần lớn trường hợp cấp cứu thực tế.

Thống kê của Bộ Y tế cho thấy, mỗi năm, có khoảng 2.000 trẻ em tử vong vì đuối nước – cao nhất trong các nguyên nhân tử vong do tai nạn thương tích. Nhưng đáng lo ngại hơn, số người lớn thiệt mạng do đuối nước cũng không ít, chỉ là chưa được thống kê đầy đủ, và thường bị coi là “tai nạn đơn lẻ”. Nhận thức “đã lớn, đã biết bơi thì không sao” là một ảo tưởng nguy hiểm.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo, để giảm thiểu nguy cơ tử vong do đuối nước, các quốc gia cần phổ cập rộng rãi kỹ năng bơi, kỹ năng cứu hộ an toàn và kỹ năng sơ cứu ban đầu. Với Việt Nam, điều này càng cấp thiết khi mùa hè ngày càng kéo dài, thời tiết cực đoan hơn và không gian vui chơi cho trẻ em vẫn còn nhiều rủi ro.

Nước không phân biệt tuổi tác, mục đích. Và trong nhiều trường hợp, nếu không đủ kỹ năng, chính người muốn cứu lại trở thành người cần được cứu.