“Bình dân AI vụ”: Liệu có khả thi?

Trong bối cảnh AI đang bùng nổ trên toàn cầu, Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc đua công nghệ này. Một quốc gia muốn phát triển mạnh mẽ phải đặt nền móng giáo dục từ sớm, trang bị cho thế hệ tương lai những công cụ để làm chủ công nghệ. Chẳng hạn, Mỹ, Trung Quốc, và châu Âu đều đang đầu tư hàng trăm tỷ USD để phát triển AI, từ nghiên cứu cơ bản đến ứng dụng thực tiễn.

Theo một nghiên cứu của Google, nếu được khai thác triệt để, AI có thể đóng góp tới 12% GDP của Việt Nam vào năm 2030 - một con số không thể xem nhẹ. Việc phổ cập AI từ lớp 1 có thể giúp Việt Nam rút ngắn khoảng cách với các nước tiên tiến, tạo ra một thế hệ trẻ không chỉ biết sử dụng AI mà còn có thể phát triển công nghệ AI ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.

Tuy nhiên, táo bạo không đồng nghĩa với khả thi. Nếu nhìn vào thực tế, có thể thấy ngay những thách thức không nhỏ trong việc triển khai “bình dân AI vụ”. Trước hết, việc đưa AI vào chương trình giáo dục đòi hỏi một hệ thống giáo trình bài bản, phù hợp với độ tuổi, đặc biệt là với học sinh lớp 1 - những đứa trẻ chỉ vừa làm quen với bảng chữ cái và những phép toán đơn giản. AI không phải là một bộ môn có thể dạy theo cách thông thường, mà đòi hỏi sự kết hợp giữa tư duy logic, khả năng giải quyết vấn đề và nền tảng toán học vững chắc. Liệu hệ thống giáo dục hiện nay có đủ khả năng để xây dựng một chương trình AI thực sự hiệu quả cho trẻ nhỏ hay không?

Thứ hai, ngay cả khi có một chương trình giảng dạy hợp lý, câu hỏi tiếp theo là: Ai sẽ dạy? Giáo viên tại Việt Nam hiện nay chưa được đào tạo bài bản về AI. Phần lớn họ chưa từng tiếp xúc với lập trình AI, chưa nói đến việc giảng dạy cho học sinh nhỏ tuổi. Để đào tạo một thế hệ giáo viên có khả năng dạy AI từ lớp 1, Việt Nam cần một cuộc cách mạng trong ngành sư phạm, một chiến lược đào tạo giáo viên bài bản và dài hạn, thay vì chỉ áp đặt một chính sách giáo dục vội vàng mà thiếu đi nền tảng chuẩn bị cần thiết.

Ngoài ra, không thể bỏ qua yếu tố hạ tầng. Một hệ thống giáo dục phổ cập AI đòi hỏi mỗi lớp học phải được trang bị máy tính, internet tốc độ cao, phần mềm và tài nguyên học tập tiên tiến. Nhưng thực tế là ngay cả ở những thành phố lớn, không phải trường nào cũng có đủ điều kiện cơ sở vật chất để triển khai AI. Ở vùng sâu, vùng xa, nhiều trường học còn thiếu cả điện lưới ổn định, nói gì đến việc đưa AI vào giảng dạy? Nếu chính sách này không được thực hiện đồng bộ, nó có thể làm gia tăng khoảng cách giáo dục giữa thành thị và nông thôn, giữa những trường có điều kiện và những trường không có điều kiện, dẫn đến sự bất bình đẳng trong tiếp cận tri thức.

Không dừng lại ở những rào cản về giáo dục, cần phải nhìn nhận thực tế rằng phát triển AI không chỉ là vấn đề đào tạo con người, mà còn liên quan đến hệ sinh thái công nghệ và kinh tế. Muốn phát triển AI cần phải có hệ thống dữ liệu lớn, phải có các doanh nghiệp công nghệ mạnh sẵn sàng ứng dụng AI vào thực tiễn. Trong khi đó, Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn đầu của quá trình số hóa, nhiều doanh nghiệp còn loay hoay trong việc chuyển đổi số cơ bản. Nếu chỉ tập trung vào giáo dục mà không phát triển một môi trường AI thực tế để ứng dụng, thì dù học sinh có giỏi đến đâu, họ cũng không có đất dụng võ.

Tất nhiên, không thể phủ nhận ý tưởng đáng trân trọng của ông Trương Gia Bình. Ông đã đặt ra một vấn đề quan trọng mà Việt Nam cần phải đối diện nếu muốn không bị tụt hậu trong kỷ nguyên AI. Nhưng để hiện thực hóa một đề xuất mang tính cách mạng như vậy, cần có một lộ trình cụ thể và thực tế hơn. Thay vì đưa AI vào lớp 1 ngay lập tức, có thể bắt đầu bằng việc thử nghiệm ở các cấp học cao hơn, nơi học sinh đã có nền tảng tư duy toán học đủ vững. Đồng thời, cần đầu tư vào đào tạo giáo viên, phát triển cơ sở hạ tầng giáo dục số, và quan trọng nhất là tạo ra một hệ sinh thái công nghệ nơi AI có thể được ứng dụng rộng rãi.

Một chính sách tốt không chỉ đến từ tầm nhìn, mà còn phải dựa trên khả năng thực hiện. Nếu thiếu sự chuẩn bị, “bình dân AI vụ” có thể trở thành một khẩu hiệu đẹp nhưng xa rời thực tế. Nhưng nếu được thực hiện bài bản, có chiến lược dài hạn, đây có thể là một bước đi quan trọng để Việt Nam không chỉ theo kịp thế giới mà còn có thể trở thành một cường quốc về trí tuệ nhân tạo. Vấn đề không nằm ở chỗ chúng ta có dám nghĩ lớn hay không, mà là liệu chúng ta có đủ điều kiện để biến giấc mơ thành hiện thực hay không.