Blockchain tại Việt Nam: Cảnh giác với rủi ro bảo mật

Nền tảng công nghệ của tương lai

Năm 2018, Bộ Khoa học và Công nghệ đã có Quyết định số 2813/QĐ-BKHCN phê duyệt Chương trình khoa học và công nghệ trọng điểm cấp quốc gia giai đoạn đến năm 2025: “Hỗ trợ nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ của công nghiệp 4.0”, trong đó Blockchain được xếp thứ 2 sau trí tuệ nhân tạo (AI) trong loạt các sản phẩm của công nghệ chủ chốt.

Được phát minh từ năm 2008 bởi một kỹ sư phần mềm của Nhật Bản. Theo phân tích của Viettel IDIC, blockchain là sự kết hợp của 3 trụ cột công nghệ: mật mã học (Cryptography), mạng ngang hàng (Peer-to-Peer Network) và lý thuyết trò chơi (Game Theory). Sự kết hợp này cho phép tạo ra các bản ghi dữ liệu phi tập trung, minh bạch, không thể bị thay đổi một cách tùy tiện. Trong vòng hơn một thập kỷ, blockchain đã bước ra khỏi phạm vi thử nghiệm công nghệ để trở thành một trong những hạ tầng số quan trọng bậc nhất của thế giới. Từ tài chính, thương mại đến y tế, chuỗi cung ứng, công nghệ này đang góp phần định hình lại cách thức vận hành của nền kinh tế toàn cầu. Việt Nam cũng không nằm ngoài dòng chảy đó. Thậm chí, với một cộng đồng công nghệ năng động, lực lượng lập trình viên trẻ và nhu cầu chuyển đổi số mạnh mẽ, blockchain được kỳ vọng sẽ trở thành một “trụ cột” của hạ tầng số quốc gia.

Nhưng để hiện thực hóa tiềm năng, Việt Nam phải đối mặt với một loạt thách thức, đặc biệt là vấn đề an ninh mạng, rủi ro pháp lý và khả năng ứng phó trước các mối đe dọa toàn cầu.

Việt Nam hiện đứng thứ 5 thế giới về mức độ chấp nhận tiền điện tử từ các dự án blockchain, với hơn 20 triệu người dùng. Đây là con số rất ấn tượng, cho thấy tiềm năng thị trường lớn.

Trong số các ứng dụng, tiền điện tử như Bitcoin là ví dụ nổi bật nhất, song đó chỉ là phần nổi của tảng băng. Blockchain còn mở ra nhiều hướng ứng dụng sâu rộng hơn. Đó là Hợp đồng thông minh (Smart Contract) cho phép các giao dịch tự động được thực thi khi đáp ứng đủ điều kiện, loại bỏ nhu cầu bên trung gian, giảm chi phí và thời gian xử lý; Quản lý chuỗi cung ứng giúp doanh nghiệp theo dõi chính xác hành trình của sản phẩm, từ khâu sản xuất tới tay người tiêu dùng, giảm thiểu gian lận và tối ưu hóa quy trình; Y tế sử dụng blockchain để lưu trữ, bảo mật và chia sẻ hồ sơ bệnh án, giúp cải thiện chất lượng dịch vụ, rút ngắn thời gian chẩn đoán và điều trị.

Điểm chung của các ứng dụng này là tính minh bạch và khả năng chống gian lận, yếu tố đặc biệt quan trọng khi nền kinh tế số ngày càng phát triển. Tuy nhiên, dù được thiết kế để an toàn và minh bạch, blockchain không phải là “bức tường bất khả xâm phạm”.

Những lỗ hổng rủi ro

Theo Chainalysis, từ năm 2020 đến tháng 2/2025, thế giới ghi nhận 657 vụ tấn công vào hệ thống blockchain, gây thiệt hại 12,8 tỷ USD. Riêng trong 6 tháng đầu năm 2025, con số này đã đạt 2,17 tỷ USD - một mức thiệt hại khổng lồ cho thấy rủi ro không hề giảm mà ngày càng tinh vi hơn. Việt Nam cũng đã từng trải qua những vụ việc gây chấn động. Vào năm 2022, Ronin - Một sản phẩm của Công ty Sky Mavis - Công ty công nghệ blockchain bị tấn công, thiệt hại hơn 600 triệu USD. KyberSwap - một sản phẩm thuộc Công ty Kyber Network ước tính mất khoảng 50 triệu USD, vào năm 2023. Các lỗ hổng thường gặp nhất là quản lý khóa riêng kém, lỗi ở hệ thống kết nối giữa các chuỗi (cross-chain), tấn công vào ví điện tử, chèn mã độc vào giao diện, hay giả mạo để đánh cắp tài sản…

Trao đổi với phóng viên Báo Đại đoàn kết, chuyên gia an ninh mạng Ngô Minh Hiếu đưa ra cảnh báo, 3 đến 5 năm tới, tội phạm mạng sẽ tập trung khai thác các điểm yếu của công nghệ blockchain thế hệ mới như L2, các hệ thống xác thực trung gian và cả việc “chạy trước” giao dịch để trục lợi. Điểm yếu lặp đi lặp lại là con người - từ khâu quản trị, giám sát đến phản ứng khi sự cố xảy ra.

Về năng lực phòng vệ, Việt Nam đã có khung pháp lý quan trọng như Luật An ninh mạng, Nghị định Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Luật Công nghiệp Công nghệ số (sẽ có hiệu lực từ năm 2026), Luật Phòng chống rửa tiền… Cùng với đó là các giải pháp công nghệ nội địa như Ntrust.vn hay chongluadao.vn giúp người dùng tự bảo vệ. Theo ông Hiếu, “không có nền tảng nào an toàn tuyệt đối” nếu thiếu cảnh giác và kỹ năng phòng vệ.

Bài học từ quốc tế cho thấy, EU có MiCA để siết quản lý và bảo vệ nhà đầu tư; Hàn Quốc yêu cầu sàn lưu trữ 80% tài sản trong ví lạnh và lập quỹ bồi thường; Hồng Kông (Trung Quốc) buộc các sàn được cấp phép phải bảo hiểm ít nhất 50% tài sản lưu ký. Những mô hình này giúp giảm rủi ro đáng kể.

An ninh blockchain: Một phần của an ninh quốc gia

Trung tướng Nguyễn Minh Chính - Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, cho rằng an ninh mạng và an ninh số là hai phạm trù gắn bó chặt chẽ, không thể tách rời khỏi an ninh quốc gia.

Các vụ tấn công vào blockchain, hợp đồng thông minh, ví điện tử hay sàn giao dịch gây thiệt hại hàng tỷ USD, trong đó có cả người dùng và doanh nghiệp Việt Nam, là lời cảnh tỉnh rõ ràng rằng bảo vệ hệ sinh thái blockchain không chỉ là vấn đề công nghệ, mà còn là nhiệm vụ an ninh quốc gia.

Từ góc độ này, Trung tướng Nguyễn Minh Chính cho rằng Việt Nam cần một chiến lược toàn diện, bao gồm, thiết kế hệ sinh thái blockchain an toàn ngay từ đầu, tích hợp bảo mật vào mọi thành phần: từ kiến trúc chuỗi khối, hợp đồng thông minh tới ví và định danh điện tử; Xây dựng năng lực phát hiện sớm, ứng phó nhanh, hình thành cơ chế cảnh báo khẩn cấp liên ngành với quy trình xử lý minh bạch, hướng tới phòng thủ chủ động; Đảm bảo tuân thủ pháp luật và tiếp cận chuẩn mực quốc tế, gắn phát triển với các quy định phòng chống rửa tiền, bảo vệ dữ liệu cá nhân và kiểm soát dòng vốn.

Sự phát triển của blockchain không thể tách rời môi trường pháp lý. Theo ông Phạm Tiến Dũng - Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, thời gian qua, hệ thống chính sách của Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể, tạo “hành lang” để blockchain phát triển. Ông Dũng liệt kê bốn chính sách then chốt: Thứ nhất là Nghị quyết 222/2025/QH15 về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, cho phép triển khai sàn giao dịch tài sản số. Thứ hai là Nghị quyết thí điểm của Bộ Tài chính về sàn giao dịch tài sản mã hóa, lấy blockchain làm công nghệ nền tảng. Thứ ba là Luật Công nghiệp và Công nghệ số định nghĩa rõ tài sản số, tài sản ảo, tài sản mã hóa. Thứ tư là Nghị quyết 57-NQ/TW (22/12/2024) của Bộ Chính trị, định hướng đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Bộ chính sách này không chỉ tháo gỡ rào cản pháp lý, mà còn tạo động lực để Việt Nam bắt kịp và tham gia vào cuộc đua công nghệ toàn cầu. Đặc biệt, mới đây, sự kiện ra mắt NDAChain - nền tảng blockchain quốc gia do Bộ Công an chủ trì - cũng khẳng định cam kết xây dựng hạ tầng số an toàn, minh bạch phục vụ chuyển đổi số.

Chiến lược cho một hệ sinh thái bền vững

Từ những phân tích trên, có thể thấy blockchain tại Việt Nam đang ở giai đoạn “vừa chạy vừa chỉnh” - nghĩa là tiềm năng lớn nhưng rủi ro cũng không nhỏ. Để xây dựng hệ sinh thái an toàn, Việt Nam cần một chiến lược nhiều tầng như Ưu tiên phát triển nền tảng blockchain “Make in Vietnam” để chủ động kiểm soát mã nguồn và bảo mật. Đầu tư đào tạo chuyên gia blockchain, kết hợp kỹ năng lập trình, an ninh mạng, pháp lý và tài chính. Hoàn thiện cơ chế quản lý tài sản số, hợp đồng thông minh, quy trình giải quyết tranh chấp. Đồng thời tham gia các mạng lưới chia sẻ dữ liệu và phối hợp điều tra các vụ tấn công xuyên biên giới.

Blockchain đang đứng trước ngưỡng cửa trở thành hạ tầng công nghệ chiến lược của Việt Nam. Nhưng giống như bất kỳ hạ tầng nào, nó cần được bảo vệ, quản lý và phát triển theo cách có trách nhiệm. Như Trung tướng Nguyễn Minh Chính đã nói, “An ninh mạng là một phần không thể tách rời của an ninh số, an ninh quốc gia”. Đầu tư vào an ninh blockchain hôm nay không chỉ là bảo vệ tài sản số, mà còn là bảo vệ tương lai kinh tế số và chủ quyền số của Việt Nam.

Tăng cường đào tạo, giám sát và “phòng thủ chủ động”

Chuyên gia an ninh mạng Ngô Minh Hiếu cho rằng “Make in Vietnam” có đội ngũ trẻ, chi phí cạnh tranh, hiểu rõ thị trường và thủ đoạn lừa đảo trong nước nên dễ thiết kế cơ chế bảo vệ phù hợp. Chính sách nhà nước cũng đang mở cửa hỗ trợ đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, thách thức vẫn còn, đó là thiếu nhân lực bảo mật chuyên sâu, thiếu giải pháp giám sát theo thời gian thực, và nhiều dự án nhỏ chưa có biện pháp giới hạn rủi ro. Việt Nam có tiềm năng lớn để trở thành điểm sáng blockchain khu vực, nhưng để tận dụng được cơ hội này, cần đầu tư nghiêm túc vào đào tạo, giám sát và “phòng thủ chủ động” - nghĩa là chuẩn bị trước cả khi bị tấn công và biết cách phản ứng tức thì khi sự cố xảy ra. Chỉ khi đó, sản phẩm blockchain “Make in Vietnam” mới đủ sức cạnh tranh toàn cầu.