Bỏ hình thức thuế khoán với hộ kinh doanh: Cần lộ trình để chuyển đổi
Việc xóa bỏ hình thức thuế khoán với hộ kinh doanh từ năm 2026 là một yêu cầu quan trọng của Nghị quyết 68 – NQ/TW để đảm bảo công bằng và chống thất thu thuế. Tuy nhiên, cộng đồng doanh nghiệp mong muốn có sự hỗ trợ từ cơ quan quản lý, cũng như có cơ chế miễn xử phạt để doanh nghiệp làm quen và chuyển đổi.
Kiến nghị hợp nhất nhiều thủ tục
Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị yêu cầu xóa bỏ hình thức thuế khoán với hộ kinh doanh chậm nhất trong 2026. Các hộ, cá nhân kinh doanh sẽ chuyển đổi hoàn toàn sang tự kê khai, nộp thuế trên doanh thu thực tế.
Bà Lê Thị Duyên Hải - Phó Tổng thư ký Hội Tư vấn Thuế Việt Nam cho biết, băn khoăn lớn nhất với các hộ, cá nhân kinh doanh nằm ở thủ tục. Từ khâu đăng ký kinh doanh, đăng ký thuế, đăng ký và sử dụng hóa đơn, chứng từ, chuẩn bị sổ sách kế toán nếu thuộc diện bắt buộc, rồi thực hiện kê khai thuế đều mất nhiều thời gian và phức tạp.
Theo bà Hải, mặc dù Luật hiện hành đã có cơ chế liên thông về đăng ký kinh doanh, đăng ký thuế, nhưng thực tế vẫn tồn tại sự rời rạc giữa các cơ quan. Bà Hải dẫn chứng, thời gian qua, các tổ chức tín dụng khi gia nhập thị trường phải đăng ký với 3 cơ quan từ đăng ký thành lập với Ngân hàng nhà nước, đăng ký kinh doanh, đăng ký thuế với thông tin cát cứ tại 3 cơ quan khác nhau và đôi khi thiếu sự đồng bộ thông tin.
Do đó, Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) kiến nghị cần hợp nhất thủ tục đăng ký thành lập, đăng ký kinh doanh và đăng ký thuế thành 1 thủ tục duy nhất, sử dụng thống nhất dữ liệu giữa các cơ quan như ngân hàng, cơ quan đăng ký kinh doanh và cơ quan thuế. Ở nhiều nước, doanh nghiệp chỉ cần một thủ tục gia nhập thị trường mà không phải thực hiện đồng thời nhiều thủ tục đăng ký thành lập, đăng ký kinh doanh và đăng ký thuế.
Liên quan đến việc xóa bỏ thuế khoán đối với hộ, cá nhân kinh doanh, bà Hải đánh giá cơ quan thuế đã rất nỗ lực triển khai hóa đơn điện tử và hướng tới chế độ kê khai, sổ sách, nhưng việc này vẫn tạo ra không ít khó khăn cho hộ kinh doanh. Do đó, theo Phó Tổng thư ký VTCA, nếu áp dụng từ năm 2026, cần có một giai đoạn chuyển tiếp để hộ kinh doanh có thời gian chuẩn bị, làm quen.
Đồng thời, trong năm 2026 nên có khoảng thời gian miễn xử phạt hoặc cơ chế hỗ trợ, tạo điều kiện cho hộ kinh doanh yên tâm chuyển đổi, việc này hoàn toàn phù hợp với tinh thần của Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 198 của Quốc hội là xóa bỏ thuế khoán trong năm 2026 chứ không yêu cầu ngay từ 1/1/2026.
Theo ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), việc xóa bỏ hình thức thuế khoán với hộ kinh doanh từ năm 2026 (Điều 13) là một yêu cầu quan trọng của Nghị quyết 68, cần thiết để đảm bảo công bằng và chống thất thu. Tuy nhiên, ông Tuấn cho rằng, cần có lộ trình hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp, đồng thời đơn giản hóa chế độ kế toán, khai thuế phù hợp với năng lực thực tế của họ.
Chia nhóm doanh thu để quản lý thuế
Ông Vũ Khắc Lễ (Hiệp hội Đại lý, Môi giới và Dịch vụ Hàng hải Việt Nam) đề xuất cần có sự hỗ trợ, hướng dẫn rõ ràng cho hộ, cá nhân kinh doanh trong quá trình chuyển đổi như hỗ trợ kê khai, tư vấn chuyển đổi mô hình, đào tạo kỹ năng số. Đồng thời xem xét áp dụng các mức khung thuế linh hoạt, phù hợp với từng nhóm và quy mô hoạt động.
Ở góc nhìn khác, bà Lê Yến - Giám đốc Công ty Tư vấn Thuế Hà Nội đề xuất chia làm 3 nhóm trong quản lý hộ kinh doanh. Đó là nhóm có doanh thu dưới 500 triệu đồng, từ 500 triệu đồng đến 3 tỷ đồng và trên 3 tỷ đồng.
Với nhóm có doanh thu khoảng 500 triệu đồng, bà Yến cho rằng cần lưu ý doanh thu không phải là lợi nhuận, bởi sau khi trừ chi phí, lợi nhuận thực tế chỉ còn 10 - 20%, không đáng kể. Do đó không áp dụng hóa đơn điện tử và cần miễn thuế với đối tượng này.
Đối với nhóm doanh thu từ 500 triệu đến 3 tỷ đồng và trên 3 tỷ đồng, mức thuế TNCN dự kiến 17% trên lợi nhuận tính thuế. Bà Yến đặt vấn đề: với cách tính này, hộ kinh doanh có phải lập báo cáo tài chính và áp dụng chế độ kế toán như doanh nghiệp hay không? Thực tế, việc tập hợp hóa đơn chứng từ rất dễ bị thiếu sót, dẫn đến phải nộp thuế cao hơn.
Ngoài ra, mức thuế 17% trên lợi nhuận tính thuế cũng chưa công bằng so với doanh nghiệp nộp 20% nhưng chỉ áp dụng cho quy mô trên 50 tỷ đồng. Vì vậy, chính sách thuế cần được phân hóa rõ ràng để bảo đảm công bằng.
Bà Yến cũng bày tỏ lo ngại, ngay cả việc áp dụng hóa đơn điện tử với hộ kinh doanh hiện nay đã khó khăn, thì nếu buộc thực hiện chế độ kế toán sẽ còn vướng mắc hơn nữa. Do đó, cơ quan thuế cần có quy định cụ thể về các khoản chi phí được trừ, giúp hộ kinh doanh dễ dàng tuân thủ.
