Bộ tiêu chí quốc gia: Giúp định hình rõ nét hơn về nông thôn mới

Thống kê từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT), tính đến tháng 6/2025, cả nước có 6.084/7.669 xã (79,3%) đã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới (NTM) (tăng 10,6% so với cuối năm 2021, cơ bản đạt mục tiêu của cả giai đoạn 2021 - 2025 được giao là 80%); có 2.567 xã đã được công nhận đạt chuẩn NTM nâng cao, chiếm (42,2%) trong tổng số xã đạt chuẩn NTM (tăng 2.064 xã  so với cuối năm 2021, vượt mục tiêu của cả giai đoạn 2021 - 2025 được giao là 40%); có 743 xã đã được công nhận đạt chuẩn NTM kiểu mẫu, chiếm 12,2% trong tổng số xã đạt chuẩn NTM (tăng 700 xã so với cuối năm 2021, vượt mục tiêu của  cả giai đoạn 2021 - 2025 được giao là 10%). Đối với cấp tỉnh, có 24 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có 100% số xã đạt chuẩn NTM (tăng 11 tỉnh so với cuối năm 2021). 13 tỉnh, thành phố, trong đó có Hà Nội được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.

Qua 15 năm triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng NTM (giai đoạn: 2010 - 2015, 2016 - 2020, 2021 - 2025) cho thấy, Bộ tiêu chí NTM là công cụ quan trọng để cụ thể hóa các mục tiêu xây dựng NTM; là căn cứ để thực hiện công tác lập kế hoạch và giám sát, đánh giá kết quả thực hiện chương trình, thẩm định, xét công nhận đạt chuẩn NTM đối với các địa phương… Tuy nhiên, theo phản ánh của một số địa phương, vẫn còn một số bất cập như: Tính định lượng của một số chỉ tiêu, tiêu chí còn chung chung; định mức đạt chuẩn một số chỉ tiêu với yêu cầu ở mức cao, chưa phù hợp với thực tiễn triển khai ở một số nơi có điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội khó khăn.

Theo Thứ trưởng Bộ NNMT Võ Văn Hưng, nếu không xây dựng mới Bộ tiêu chí NTM để áp dụng trong giai đoạn tới sẽ không phù hợp với tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; quy mô các xã sau sắp xếp cũng như trình độ phát triển của các xã (xã khó khăn, xã đặc biệt khó khăn thuộc địa bàn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; xã chủ yếu sản xuất nông nghiệp, ít chịu tác động của quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa; xã ven đô, chịu tác động mạnh của quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng công nghiệp, dịch vụ).

Bộ Tư pháp cho biết, vừa nhận được Tờ trình Dự thảo Quyết định ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về NTM các cấp giai đoạn 2026 - 2030 từ Bộ NNMT. Nếu như giai đoạn 2021 - 2025, Bộ tiêu chí NTM được ban hành dưới dạng văn bản hành chính thì ở Bộ tiêu chí NTM lại được thể hiện dưới dạng văn bản quy phạm pháp luật, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước.

Đánh giá dự thảo, Bộ Tư pháp cho biết có nhiều điểm mới. Điểm mới thứ nhất thể hiện ở việc, giai đoạn 2026 - 2030, Trung ương chỉ ban hành một Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM để tạo động lực và khích lệ các xã phấn đấu đạt chuẩn NTM, góp phần nâng cao hơn chất lượng cuộc sống của người dân nông thôn. Bộ tiêu chí được chia theo 3 nhóm xã gồm: Xã nhóm 1 là xã liền kề đô thị hiện hữu và có định hướng phát triển thành đô thị hoặc xã có tỷ trọng ngành nông nghiệp trong cơ cấu kinh tế dưới 10% hoặc xã được định hướng là đô thị mới. Xã nhóm 2 là xã không thuộc xã nhóm 1 và xã nhóm 3. Xã nhóm 3 là xã nghèo hoặc xã khu vực II và xã khu vực III thuộc địa bàn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Điểm mới tiếp theo, quy định khung thí điểm xây dựng xã NTM hiện đại giai đoạn 2026 - 2030. Từ đó tạo cơ chế thử nghiệm cho mô hình NTM hiện đại, gắn đô thị hóa với nông thôn, theo hướng phân cấp cho địa phương khuyến khích thí điểm ở nơi có điều kiện (nếu có), tránh việc triển khai ồ ạt mà thiếu cơ sở thực tiễn. Như vậy, ở giai đoạn này, Trung ương chỉ quy định khung thí điểm xây dựng xã NTM hiện đại, đồng thời phân cấp cho UBND cấp tỉnh căn cứ điều kiện thực tế, đặc thù của địa phương, chủ động xây dựng tiêu chí xã NTM hiện đại để ban hành và chỉ đạo, hướng dẫn, khuyến khích thí điểm ở nơi có điều kiện (nếu có), nhằm phát huy tối đa tiềm năng, thế mạnh của địa phương, phấn đấu thí điểm xây dựng xã NTM hiện đại, tiệm cận điều kiện về hạ tầng và dịch vụ của đô thị văn minh, sáng, xanh, sạch, đẹp, bình yên, giàu bản sắc văn hóa truyền thống, nâng cao hơn đời sống vật chất, tinh thần và môi trường sống của người dân nông thôn.