Bước đi cần thiết để thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Tại hội nghị, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội Nguyễn Việt Hùng trình bày dự thảo Tờ trình và dự thảo Nghị quyết, khẳng định việc ban hành văn bản này là cần thiết và cấp bách, trong bối cảnh Hà Nội là trung tâm đổi mới sáng tạo, công nghệ cao và khởi nghiệp quốc gia. Dự thảo Nghị quyết nhằm tạo cơ sở pháp lý cụ thể, cho phép thử nghiệm sản phẩm, dịch vụ, mô hình mới trong một phạm vi, thời gian xác định, dưới sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý. Qua đó thúc đẩy cải tiến công nghệ, giảm chi phí, nâng cao năng suất, năng lực cạnh tranh và đóng góp thiết thực cho sự phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô.

Dự thảo Nghị quyết gồm 6 Chương, 27 Điều, quy định chi tiết về tiêu chí, điều kiện lựa chọn, trình tự thủ tục đăng ký, cấp phép, điều chỉnh, gia hạn và kết thúc thử nghiệm có kiểm soát; cơ chế giám sát; chính sách hỗ trợ, khuyến khích; kiểm soát rủi ro; quyền và nghĩa vụ các bên liên quan theo quy định tại Điều 25 Luật Thủ đô (sửa đổi). Đặc biệt, sản phẩm, công nghệ, dịch vụ, mô hình kinh doanh được phép thử nghiệm phải có tính đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, giải quyết vấn đề cấp thiết của Hà Nội và mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội rõ rệt. Dự thảo cũng nhấn mạnh phương án thử nghiệm phải có lộ trình cụ thể, đảm bảo an toàn cho người sử dụng và phù hợp với năng lực quản lý của cơ quan chức năng.

Góp ý tại hội nghị, nhiều chuyên gia, cán bộ Mặt trận và nguyên lãnh đạo TP đều khẳng định sự cần thiết của Nghị quyết, đồng thời thẳng thắn chỉ ra những điểm còn thiếu sót, cần điều chỉnh. TS. Lê Văn Hoạt, Nguyên Phó Chủ tịch HĐND TP Hà Nội lưu ý, trong 7 nguyên tắc thử nghiệm của dự thảo không nêu rõ việc miễn trừ trách nhiệm dân sự và hình sự đối với tổ chức, cá nhân tham gia thử nghiệm - nội dung được quy định tại khoản 4, Điều 25 Luật Thủ đô. Đây là nguyên tắc mang tính khuyến khích mạnh mẽ, cần được cụ thể hóa để tăng tính bảo đảm pháp lý cho các bên khi triển khai. Bên cạnh đó, ông Hoạt đề nghị cần bổ sung nội dung về thời hạn thực hiện dự án đầu tư trong các giấy phép thử nghiệm, bởi một số dự án có thể gắn với quyết định đầu tư hoặc kết quả đấu thầu dài hạn. “Nội dung này sẽ giúp thống nhất thời gian thực hiện, tránh mâu thuẫn hoặc làm gián đoạn quá trình thử nghiệm”, ông Hoạt nhấn mạnh.

Từ góc độ xây dựng văn bản pháp quy, ông Phạm Ngọc Thảo, Nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ TP Hà Nội, Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn về Dân chủ - pháp luật đề nghị làm rõ khái niệm “thử nghiệm có kiểm soát” tại Điều 3 dưới dạng khái quát, làm tiền đề logic cho các định nghĩa khác. Đồng thời, cần điều chỉnh nội dung tại Điều 5 về nguyên tắc thử nghiệm theo hướng đảm bảo minh bạch, công bằng trong toàn bộ quy trình từ đăng ký, thẩm định đến cấp phép.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An, Phó Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn về Kinh tế, Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Hà Nội cho rằng, nên phân loại cụ thể các lĩnh vực thử nghiệm (công nghệ tài chính, giao thông, giáo dục, môi trường…) để tránh chồng chéo, đồng thời bổ sung tiêu chí lựa chọn dự án theo các cấp độ “mới”, như mới ở Thủ đô, mới tại Việt Nam hay mới trên thế giới. Bà An đề nghị phải có quy trình chặt chẽ từ đề xuất, phê duyệt, đến công khai tài chính và kết quả. “Muốn tạo được đột phá về khoa học công nghệ, Nghị quyết cần đi từ thực tiễn, có tiêu chí rõ ràng, quy trình minh bạch, giám sát hiệu quả. Có như vậy, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát mới góp phần quan trọng trong cải cách thể chế và phát triển bền vững của Hà Nội,” bà An khẳng định.

Phát biểu tại hội nghị, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Hà Nội Nguyễn Lan Hương đánh giá cao những ý kiến phản biện sâu sắc, trách nhiệm và giàu tính xây dựng của các đại biểu. Bà đề nghị Sở Khoa học và Công nghệ tiếp thu nghiêm túc, chỉnh lý dự thảo theo hướng làm rõ nội dung, thể hiện rõ đặc thù Hà Nội, đô thị sáng tạo toàn cầu trong mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO.

“Dự thảo cần quy định rõ quyền lợi và nghĩa vụ của người dùng sản phẩm thử nghiệm. Họ không thể là đối tượng bị động mà phải được bảo vệ và tham gia một cách có trách nhiệm. Đơn vị soạn thảo cần cụ thể hóa cơ chế công khai, minh bạch và xác định hiệu quả thử nghiệm bằng các chỉ số định lượng, đồng thời làm rõ trách nhiệm giải trình của từng cơ quan trong quá trình giám sát, điều hành. Trách nhiệm giải trình không chỉ dừng ở Sở Khoa học và Công nghệ, mà phải xác định cụ thể từng phần việc, cơ quan nào chịu trách nhiệm đến cùng khi có vấn đề phát sinh”, bà Lan Hương lưu ý.