Cá bống suối nướng

Những người sống lâu năm ở bản Kéo (xã Pá Khoang, thành phố Điện Biên Phủ, Điện Biên) cũng không rõ món cá bống suối nướng lá chuối có từ bao giờ, chỉ biết rằng đó là món ăn đã có từ lâu. Các cụ cao niên vẫn kể rằng, ngày trước, người dân hay đi rừng xa để săn bắn, hái lượm. Mỗi chuyến đi kéo dài cả tuần, thậm chí là đi cả tháng mới về nhà. Không thể mang theo xoong nồi để đun nấu nên mới nghĩ ra món cá bống suối gói lá chuối để nướng chín lên. Trước, cũng chỉ thêm chút muối vào chứ sau này mới thêm nhiều gia vị cho món ăn trở nên hấp dẫn hơn.

Nguyên liệu chính để làm món ăn này gồm cá bống. Cá bống thì bắt dưới suối, khi đi nương, đi rừng về. Thường cá bống suối chỉ to hơn đầu chiếc đũa. Họa hoằn mới có thể bắt được cá bống to vì chúng thường sống ở tầng đáy suối và ở trong các khe đá sâu, nước siết.

Sau khi bắt được cá, bà con mổ cá bỏ ruột để loại bỏ chất bẩn và vị đắng của mật, rồi rửa sạch.

Gia vị tẩm ướp chỉ là những thứ quen thuộc, dễ kiếm như: Gừng, sả, thì là, mì chính, bột canh (hoặc muối hạt), mắc khén, lá thơm và lá chuối rừng. Khác với nhiều nơi, món cá bống suối nướng của bà con người Khơ Mú có lá thơm. Đây là điều tạo nên sự khác biệt. Lá này phải kiếm trong rừng, và phải có lá này thì món cá nướng mới thơm...

Sau khi làm sạch các loại lá, gừng, sả… tất cả sẽ được thái nhỏ hoặc băm nát rồi mang cá vào tẩm ướp khoảng 15 phút cho gia vị ngấm đều vào cá. Sau đó, người ta sẽ lấy tàu lá chuối mang về rửa sạch rồi hơ lửa. Việc hơ lửa sẽ giúp cho lá chuối mềm, dẻo hơn, không bị gãy, rách khi gói. Vì nếu để lá bị rách thì gói sẽ không kín, mùi thơm của cá sẽ bị thoát ra.

Sau khi bọc cá kỹ trong lá chuối, gói cá này được bà con người Khơ Mú lại ủ trong than chứ không nướng trên than như nhiều nơi. Kỹ thuật này khiến cho món cá nướng thơm ngon hơn, xương cá cũng sẽ mềm hơn.

Khi ăn món cá suối gói lá chuối ủ trong than hồng của người Khơ Mú, thực khách thấy mùi vị rất đặc trưng, cuốn hút.

Người cao tuổi ở bản Púng Giắt kể rằng, cá bống tượng trưng cho nước, là phần “âm”. Các nguyên liệu còn lại của món cá nướng tượng trưng cho trời, là phần “dương”. Khi “âm”, “dương”, đất, trời hòa quện vào nhau sẽ tạo nên tinh thần đoàn kết. Bởi thế, món cá suối gói lá chuối nướng là món ăn không thể thiếu trong đời sống của đồng bào Khơ Mú, nó thường xuất hiện trong những bữa cỗ của bà con nơi đây…