Cảm xúc không thể dẫn dắt công lý
Dư luận gần đây xôn xao việc Tập đoàn Vingroup đang tiến hành kiện 68 tổ chức và cá nhân vì tung tin đồn thất thiệt, xuyên tạc thông tin về tập đoàn trên mạng xã hội.
Trao đổi với Luật sư Trương Anh Tú - Chủ tịch Công ty Luật TAT, chuyên gia pháp lý về truyền thông - bảo vệ doanh nghiệp, người đã tham gia nhiều vụ việc lớn liên quan đến xâm phạm danh dự, bôi nhọ trên không gian mạng, ông Tú cho rằng, hậu quả của những phát ngôn sai lệch trên mạng xã hội với doanh nghiệp là rất nghiêm trọng.
Một dòng trạng thái sai lệch có thể thổi bùng khủng hoảng truyền thông, ảnh hưởng tới thị trường chứng khoán, hợp đồng kinh doanh, uy tín thương hiệu và cả hàng nghìn người lao động. Có những trường hợp thiệt hại tài chính hàng chục tỷ đồng chỉ sau một đêm, vì một luồng dư luận bịa đặt.
Tôi từng trực tiếp bảo vệ cho các doanh nghiệp bị xúc phạm trên mạng. Điều trăn trở nhất là dù tòa án có tuyên thắng kiện thì danh dự đã ít nhiều bị ảnh hưởng, không dễ lấy lại. Vì vậy, việc thiết lập hành lang pháp lý rõ ràng trên không gian mạng là điều tối quan trọng trong bảo vệ môi trường đầu tư và công bằng xã hội.
PV: Thưa luật sư, quan điểm của ông như thế nào về nguyên tắc pháp quyền và những ranh giới pháp lý cần thiết trong thời đại số?
Luật sư Trương Anh Tú: Tôi cho rằng cần tách bạch, phân định rõ giữa quyền phản biện hợp pháp và hành vi phỉ báng, vu khống, xúc phạm danh dự. Mọi người dân đều có quyền lên tiếng - điều đó là hiến định. Nhưng quyền tự do không bao giờ là vùng miễn trừ. Khi một người đưa ra thông tin sai sự thật, suy đoán không có căn cứ hoặc gán ghép ác ý là đang xâm phạm quyền hợp pháp của người khác thì phải chịu trách nhiệm. Và doanh nghiệp cũng như bất kỳ công dân nào đều có quyền tự vệ bằng công cụ pháp luật.
PV: Nhiều ý kiến cho rằng việc Tập đoàn Vingroup khởi kiện những tổ chức, cá nhân đưa thông tin sai sự thật ảnh hưởng đến doanh nghiệp là động thái văn minh trong một xã hội thượng tôn pháp luật. Nhưng ông có cho rằng việc này có thể làm giảm không gian phản biện xã hội?
LS Trương Anh Tú: Việc này cho thấy Vingroup kiên quyết đấu tranh với các hành vi xuyên tạc, bịa đặt. Tôi cho rằng, nếu doanh nghiệp hay cá nhân khởi kiện vì bị xuyên tạc, bôi nhọ, thiệt hại là quyền chính đáng. Cần nhìn kỹ bản chất từng vụ việc. Điều đáng lo ngại hiện nay là nhiều người đang nhầm lẫn “tự do ngôn luận” với “quyền được xúc phạm”. Đặc biệt khi họ không phải chịu trách nhiệm cho phát ngôn. Thực tế cho thấy, xã hội càng phát triển, chúng ta càng cần một hệ sinh thái - nơi người dân có quyền đặt câu hỏi, doanh nghiệp có quyền phản hồi và pháp luật là trọng tài trung lập.
PV: Tuy nhiên, nếu ai cũng sợ bị kiện khi lên tiếng, liệu có nguy cơ tạo ra “xã hội im lặng”?
LS Trương Anh Tú: Xã hội công bằng, văn minh không đòi hỏi phải im lặng mà cần đúng mực. Quyền chất vấn là quan trọng, nhưng phản biện không thể dựa trên suy đoán, xúc cảm hay kết luận thay tòa án. Điều đáng sợ chưa hẳn là sự trừng phạt nghiêm minh của pháp luật mà là một không gian mạng không có ranh giới, nơi người ngay cũng bị nghi ngờ, kẻ bịa đặt thì an toàn. Một xã hội pháp quyền đúng nghĩa là nơi tiếng nói nào cũng có quyền tồn tại, miễn là chịu trách nhiệm với sự thật. Chúng ta không nên “sợ kiện” mà nên “sợ sai” khi không kiểm chứng.
PV: Theo ông, nguyên tắc nào để hài hòa giữa quyền ngôn luận và quyền được bảo vệ danh dự?
LS Trương Anh Tú: Vấn đề này tôi nghĩ cần ba trụ cột: Thứ nhất, người dân cần hiểu rằng quyền lên tiếng đi kèm trách nhiệm, nhất là khi phát ngôn công khai trên mạng. Với doanh nghiệp thì cần minh bạch, chủ động đối thoại và không nên coi quyền khởi kiện như một lá chắn. Và minh bạch thông tin vẫn là biện pháp chủ động quan trọng nhất. Cuối cùng, Nhà nước - pháp luật, phải là trọng tài công tâm, có cơ chế xử lý minh bạch và không để bất kỳ ai, dù là cá nhân hay doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi sự bịa đặt, xuyên tạc. Và tự do ngôn luận thái quá không bao giờ được chấp nhận.
Quan điểm của tôi là “Một dòng trạng thái không thể trở thành phán quyết”. Xã hội pháp quyền là nơi tòa án lên tiếng, không phải nơi cảm xúc dẫn dắt công lý.
