Cân nhắc phi hình sự hóa tội 'cố ý làm trái'

ĐBQH Trương Văn Vở phát biểu tại Hội trường, ngày 30/10. Ảnh:Hoàng Long.

Ngày 30/10, Quốc hội đã dành trọn 1 ngày thảo luận, cho ý kiến vào dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi. Theo báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, ý kiến tán thành việc bổ sung cơ chế chuyển hình phạt tiền, hình phạt cải tạo không giam giữ thành hình phạt tù xuất phát từ thực tế là việc chấp hành hình phạt tiền, hình phạt cải tạo không giam giữ không nghiêm, kém hiệu quả.

Đảm bảo tính thống nhất, công bằng

Theo Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, ý kiến tán thành việc bổ sung cơ chế chuyển hình phạt tiền, hình phạt cải tạo không giam giữ thành hình phạt tù xuất phát từ tình hình thực tế hiện nay là việc chấp hành hình phạt tiền, hình phạt cải tạo không giam giữ không nghiêm, kém hiệu quả. Tuy nhiên, việc người bị kết án chấp hành không nghiêm loại hình phạt này là do khâu tổ chức thực hiện mà không phải do hạn chế của bản thân hình phạt.

ĐB Thân Đức Nam (Đà Nẵng) đề nghị không bổ sung qui định chuyển đổi hình phạt tiền thành phạt tù vì việc chuyển đổi không phù hợp với mục tiêu của hình phạt tù, chưa kể cơ chế tỷ lệ chuyển đổi khó đảm bảo tính thống nhất, công bằng. ĐB Nam cũng đồng ý không xét giảm án với người tử hình được ân giảm xuống chung thân để đảm bảo nghiêm minh, công bằng vì “không có lý do gì được ân giảm xuống chung thân rồi lại xuống án tù”.

Cho rằng việc người phạm tội hối cải, chủ động khắc phục hậu quả cần được khoan hồng, nhưng ĐB Tô Văn Tám (Kon Tum) đề nghị chỉ nên ghi nhận điều này ở giai đoạn phát hiện tội phạm và xử lý, còn sau khi tuyên án tử hình mới khắc phục thì không ghi nhận, vì lúc đó do quá sợ mà cố gắng khắc phục, khiến người dân hiểu là “có tiền sẽ không bị tử hình”, dùng tiền để cứu mạng không phải là không có cơ sở làm gia tăng sự bất bình trong người dân. Còn người phạm tội cũng có tâm lý chờ án tuyên ra sao, nếu không bị tử hình sẽ giữ tài sản, nếu bị tử hình mới cố gắng khắc phục.

Cân nhắc kỹ khi bỏ tội cố ý làm trái

Cơ bản đồng tình với Báo cáo giải trình tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo, ĐB Nguyễn Bá Thuyền (Lâm Đồng) nhìn nhận: Dự thảo đã thể hiện được tính nhân đạo trong việc giảm hình phạt tử hình, giảm tất cả các khung hình phạt, tăng hình phạt tiền và cải tạo không giam giữ, phi hình sự hóa một số loại tội.

Tuy nhiên, về tội nhận hối lộ, ĐB Thuyền cho rằng, trước đây quy định người nào lợi dụng chức vụ quyền hạn trực tiếp hoặc qua trung gian nhận hoặc sẽ nhận bất cứ một lợi ích nào dưới mọi hình thức để làm hoặc không làm được việc là phạm tội tham nhũng. Nay ở Điều 353 định: “Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn trực tiếp hoặc qua trung gian đòi, nhận hoặc sẽ nhận bất kỳ lợi ích nào dưới mọi hình thức để làm hoặc không làm một việc vì lợi ích hoặc theo yêu cầu của người đưa hối lộ…”.

“Dự thảo ghi thêm từ “đòi” thì theo tôi không thể chứng minh được ai đòi nhận hối lộ cả, nếu ghi thêm từ “đòi” thì gần như là tiếp tay cho tội phạm tham nhũng, nếu không bỏ từ này, tôi nghĩ nhân dân sẽ không đồng tình”- ông Thuyền nhấn mạnh.

Đồng thời, theo ĐB Thuyền, việc phi hình sự hóa với tội “cố ý làm trái” cần cân nhắc, xem xét kỹ bởi khi tiếp xúc cử tri có người nói là “có phải cho phi hình sự hóa để giải cứu cán bộ ra tù”.

ĐB Thuyền đề nghị Ban soạn thảo phải nghiên cứu kỹ và thông tin cho đại biểu QH là hiện có bao nhiêu nguyên cán bộ đang phải đi tù vì tội cố ý làm trái, bao nhiêu đang bị khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử.

“Nếu chúng ta bỏ tội này thì đương nhiên những người đang bị khởi tố, điều tra, xét xử về tội này sẽ bị đình chỉ, những người đang thi hành án sẽ được ra tù”- theo ĐB Thuyền.

Dễ truy tố tràn lan nếu căn cứ vào “giá trị tinh thần”

Dự thảo cũng quy định: Tài sản có giá trị dưới mức tối thiểu, nghĩa là dưới 2 triệu đồng thì vẫn bị xử lý hình sự nếu thuộc một trong các trường hợp: Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm; đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm; gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, an toàn xã hội; tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại hoặc tài sản có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần đối với người bị hại.

Về việc này, ĐB Tô Văn Tám (Kon Tum) cho rằng, việc bổ sung xử lý hình sự với người trộm cắp tài sản dưới 2 triệu đồng là hợp lý. Vì các trường hợp chiếm đoạt tài sản không chỉ ảnh hưởng tới người bị trộm mà còn vi phạm ảnh hưởng xấu đến trật tự xã hội….

“Tuy nhiên, quy định tài sản có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần cần làm rõ. Nó phụ thuộc vào thái độ của bị hại. Có thể ở giai đoạn này họ coi là giá trị đặc biệt về mặt tinh thần, giai đoạn khác lại không. Hoặc với người này coi nó là đặc biệt, nhưng người khác không. Việc này có thể dẫn tới áp đặt và dễ xảy ra oan sai. Đề nghị bỏ quy định về “tài sản có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần”- ĐB Tô Văn Tám nêu.

Đại biểu Huỳnh Ngọc Ánh (TP HCM) cũng đồng tình quan điểm này. “Tôi lấy ví dụ chiếc nhẫn cưới có thể chưa đến 2 triệu nhưng có giá trị tinh thần đặc biệt quan trọng với người mất nó. Hay mất con chó, con mèo cũng thế. Chúng ta không chỉ vì con chó, con mèo mà truy tố tràn lan như thế”- ĐB Ánh đánh giá.