Cần sớm sửa đổi Luật Di sản văn hóa

Thay đổi để hoàn thiện

Phát biểu tại Hội nghị - Hội thảo, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Đạo Cương cho biết, với nỗ lực và sức đóng góp của toàn xã hội, qua hơn 20 năm thực thi, sự nghiệp bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc đã đạt được một số thành tựu quan trọng, được Đảng, Nhà nước, nhân dân và quốc tế ghi nhận, góp phần phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, nâng cao đời sống nhân dân, bảo đảm gắn kết hài hòa giữa phát triển kinh tế với văn hóa, xã hội… Từ khi Luật có hiệu lực thi hành đến nay, nhiều chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước tiếp tục được ban hành nhằm tăng cường định hướng cho hoạt động văn hóa, trong đó có di sản văn hóa. Do đó, thực hiện nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao, từ năm 2023, Bộ VHTTDL đã tích cực chủ động phối hợp với các Bộ, ngành, tổ chức chính trị - xã hội và các địa phương xây dựng Dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi).

Theo đó, dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) gồm 10 chương, 154 điều, tăng 3 chương, 81 điều so với Luật Di sản văn hóa hiện hành. Cục trưởng Cục Di sản Văn hóa Lê Thị Thu Hiền cho biết, nội dung cơ bản của dự thảo Luật tập trung vào nội dung chính trong 3 chính sách đã được Quốc hội thông qua, gồm: Chính sách về hoàn thiện các quy định về nguyên tắc, đối tượng, trình tự, thủ tục kiểm kê, nhận diện, ghi danh, biện pháp quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa ở các lĩnh vực di sản văn hóa vật thể (di tích, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia), di sản văn hóa phi vật thể, di sản tư liệu và hoạt động bảo tàng; Chính sách về nâng cao hiệu quả tổ chức, hoạt động của các cơ quan trực tiếp quản lý di sản, tăng cường nội dung, trách nhiệm, cơ chế thực hiện phân cấp, phân quyền quản lý nhà nước về di sản văn hóa từ trung ương đến địa phương; Chính sách về tăng cường nội dung, cơ chế, chính sách thúc đẩy xã hội hóa và thu hút, nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa.

Tháo gỡ các điểm nghẽn

Tại Hội nghị - Hội thảo, về các bất cập trong các quy định về di sản văn hóa phi vật thể, Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Phú Thọ Nguyễn Đắc Thủy bày tỏ, việc thực hiện chính sách đối với nghệ nhân thực hành di sản văn hóa phi vật thể ở Việt Nam đang tập trung chủ yếu vào việc vinh danh thông qua các danh hiệu, cụ thể là danh hiệu Nghệ nhân nhân dân, Nghệ nhân ưu tú, Nghệ nhân dân gian… Các danh hiệu này bị chi phối bởi Luật Thi đua, Khen thưởng và các chính sách cũng đang chỉ tập trung vào nghệ nhân đã có danh hiệu. Không những thế, các chính sách hỗ trợ đi kèm theo đó lại đang được thực hiện theo “công thức” áp dụng cho “hộ nghèo”.

Trong công tác quản lý di tích, dẫn chứng từ thực tế, đại diện Ban quản lý làng cổ Đường Lâm (Hà Nội) Nguyễn Đăng Thạo cho biết, tại Đường Lâm hiện nay đã và đang xuất hiện tình trạng người nơi khác đến tìm mua bán chuyển nhượng các thửa đất có nhà cổ để làm du lịch. Bên cạnh đó, do khó khăn về chỗ ở những ngôi nhà cổ được chia thừa kế chia cho các con cái dẫn tới tình trạng ngôi nhà có nhiều chủ sở hữu. Do đó khi thực hiện tu bổ bảo tồn các ngôi nhà cổ cũng khó hoặc không thực hiện được vì không có sự đồng thuận giữa các chủ sở hữu. Họ lo sợ khi bảo tồn xong sẽ gây khó khăn cho việc xây dựng, sửa chữa cải tạo… sau này.

Tuy nhiên, theo ông Thạo, hiện nay Luật cũng chưa quy định việc cấm hay hạn mua bán, chuyển nhượng các loại hình di tích sở hữu tư nhân này nên cũng không thể ngăn cấm hành vi này, nên chăng cũng phải có quy định cấm chuyển nhượng, thừa kế, chia lô tách thửa các loại hình di tích sở hữu tư nhân như vậy mới giữ được di sản. Nếu không cấm được Nhà nước phải mua lại những di sản này để bảo tồn như các nước đang áp dụng. Nếu muốn người dân và Nhà nước đồng hành cùng bảo tồn, phải có những điều chỉnh để sửa các quy định liên quan...