Canh cánh nỗi lo bữa ăn bán trú
Để bữa ăn bán trú đảm bảo dinh dưỡng, góp phần phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ của trẻ, không thể chỉ trông chờ vào sự minh bạch của trường học mà các cơ quan chức năng, phụ huynh cũng cần vào cuộc sát sao.
Thực trạng bất an về nguồn gốc thực phẩm
Vừa qua, một công ty sản xuất thương mại và dịch vụ bị điều tra vì có dấu hiệu “phù phép” rau không rõ nguồn gốc thành rau sạch rồi cung ứng cho một số trường học tại Hà Nội. Thông tin này khiến các bậc phụ huynh không khỏi lo lắng vì công ty này là đơn vị cung ứng rau củ cho nhiều trường học, siêu thị và nhà hàng ở Thủ đô. Cụ thể, nhiều loại rau củ được thu gom từ chợ đầu mối được công ty đưa vào trong bếp ăn tập thể, trường học và siêu thị với mã QR truy xuất đầy đủ.
Như vậy, một công ty có đầy đủ giấy tờ pháp lý về an toàn thực phẩm (ATTP), liên kết với hàng trăm hộ nông dân, nhiều hợp tác xã lớn, có vùng trồng đạt VietGAP và sản phẩm OCOP đã bị các cơ quan truyền thông phản ánh sai phạm và bị cơ quan chức năng xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền là 92 triệu đồng cho các hành vi vi phạm. Còn những đơn vị cung cấp thực phẩm cho các trường học, bếp ăn tập thể khác thì sao? Thực tế, khi nhà trường lựa chọn các đối tác cung cấp suất ăn bán trú cho học sinh hoặc cung cấp thực phẩm cho bếp ăn của nhà trường đều căn cứ vào hồ sơ, giấy tờ hợp lệ mà các Công ty cung cấp còn các thực phẩm được sử dụng có nguồn gốc từ đâu thì chỉ có công ty đó biết. Dù có QR truy xuất như trong trường hợp của Công ty Liên Anh cũng chưa thể khẳng định về nguồn gốc của thực phẩm có đúng với thông tin được công bố hay không.
Điều duy nhất có thể kiểm soát đó là khi kiểm tra, tiếp nhận nguyên liệu, bằng cảm quan mắt thường, người phụ trách bếp ăn hoặc các cán bộ, giáo viên có trách nhiệm giám sát sẽ quan sát xem các thực phẩm này có đảm bảo tươi ngon, không héo úa, hỏng thối, có mùi lạ… hay không. Bên cạnh đó là về số lượng, thực phẩm được giao đến có đủ theo đăng ký hay không, quy trình chế biến tại bếp ăn có đảm bảo quy định về vệ sinh ATTP hay không, từ đội ngũ nhân viên bếp đến các khâu chế biến, cơ sở vật chất của bếp ăn… Còn với các cơ sở giáo dục không có địa điểm nấu ăn tại trường mà đặt cơm từ các đơn vị cung cấp suất ăn tập thể thì việc giám sát chỉ dừng lại ở số lượng các món ăn trên khay, chất lượng các món ăn sau khi chế biến ra sao… còn các khâu giám sát đầu vào của nguyên liệu, số lượng nguyên liệu đều không có.
Vì vậy, điều phụ huynh mong muốn trước hết đó là nhà trường công khai minh bạch các đơn vị cung cấp suất ăn, đơn vị cung cấp nguyên liệu thực phẩm, thực đơn hàng ngày để phụ huynh cùng tham gia giám sát. Cần thực hiện nghiêm việc lưu mẫu thức ăn để phục vụ kiểm tra, đồng thời lập sổ kiểm thực ba bước nhằm ghi lại toàn bộ quá trình tiếp nhận, chế biến và phân phối suất ăn để khi cần có thể kiểm chứng bất cứ lúc nào.
Sự việc nói trên cho thấy các nhà trường, các bếp ăn tập thể cần rà soát lại toàn bộ quy trình nhập nguyên liệu và chế biến. Các cơ quan chức năng bên cạnh việc kiểm tra, giám sát thường xuyên cần tăng cường kiểm tra đột xuất với các đơn vị cung cấp nguyên liệu và chế biến, các bếp ăn tập thể, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm để đảm bảo sự minh bạch và bảo vệ quyền lợi của học sinh.
Tăng cường kiểm tra đột xuất
Năm học 2025-2026, Hà Nội có gần 2.200 trường công lập tổ chức ăn bán trú cho học sinh với 3 hình thức: tự nấu, liên kết với đơn vị để tổ chức nấu và cung cấp suất ăn sẵn. Số lượng các trường học trên cả nước ở tất cả các cấp học từ mầm non đến tiểu học, THCS, THPT tổ chức ăn bán trú cao gấp nhiều lần con số này cho thấy sự tin tưởng của các bậc phụ huynh khi gửi gắm con em tới trường không chỉ để học tập, rèn kỹ năng mà còn được chăm lo phát triển thể chất, dinh dưỡng.
Thực tế, không phải phụ huynh nào cũng biết rõ về suất ăn bán trú của con vì nhìn chung, chỉ có ban giám hiệu, giáo viên và đại diện phụ huynh hàng ngày tham gia giám sát khâu nhập nguyên liệu. Những phụ huynh khác, nếu muốn biết về bữa ăn của con thì phải được sự đồng ý của ban giám hiệu, giáo viên vào trường giờ ăn trưa mới có thể chứng kiến. Những ngày qua, dư luận phản ánh tình trạng một số trường bán trú ở vùng miền núi, vùng cao, vùng sâu của tỉnh Nghệ An có biểu hiện bớt xén khẩu phần ăn, gây bức xúc trong xã hội. Trên nhiều diễn đàn, hình ảnh các suất cơm bán trú được phụ huynh đăng tải cũng nhận được các ý kiến khác nhau. Trong đó, có những suất cơm bị phản ánh là chưa phù hợp, chẳng hạn đối với học sinh tiểu học suất cơm có cá khô sẽ rất khó nhai nuốt…
Từ thực tế này, nhiều địa phương đã tổ chức kiểm tra đột xuất, chấn chỉnh và nhắc nhở các trường về những tồn tại, khuyết điểm trong việc tổ chức bữa ăn bán trú cho học sinh. Ngày 17/9 vừa qua, xã Thạch Thất (Hà Nội) đã thành lập 3 đoàn kiểm tra công tác tổ chức bữa ăn bán trú tại các trường tiểu học trên địa bàn xã. Qua nghe báo cáo và kiểm tra trực tiếp bữa ăn trưa tại trường, thực đơn, khẩu phần ăn hàng ngày của các em cho thấy, việc triển khai thực hiện công tác tổ chức bữa ăn học đường đã được các nhà trường thực hiện tốt theo kế hoạch và nhiệm vụ đề ra. Công tác kiểm tra, giám sát về ATTP nói chung và bữa ăn học đường được quan tâm, phối hợp thực hiện tốt. Chế độ dinh dưỡng hợp lý. Một số khó khăn về cơ sở vật chất như bàn ăn, phòng ăn… được các trường đề xuất quan tâm giúp đỡ.
Bà Vũ Thu Hà - Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội, Phó trưởng Ban Chỉ đạo công tác ATTP TP Hà Nội chỉ đạo các đơn vị, địa phương cần tăng cường kiểm tra thường xuyên và đột xuất đối với các đơn vị được lựa chọn cung cấp nguyên liệu, suất ăn phục vụ các bữa ăn bán trú cho học sinh trên địa bàn quản lý; đồng thời giám sát, đánh giá việc tổ chức các bữa ăn. Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội đã yêu cầu các trường tăng cường quản lý bếp ăn tập thể, suất ăn học đường. Trong đó, Sở lưu ý các đơn vị phải bảo đảm 100% thực phẩm có hợp đồng, hóa đơn, chứng từ hợp pháp; ghi rõ nguồn gốc, xuất xứ; chỉ nhập thực phẩm từ các cơ sở có giấy chứng nhận đủ điều kiện ATTP hoặc cơ sở sản xuất kinh, doanh được công bố sản phẩm theo quy định, tuyệt đối không sử dụng thực phẩm không rõ nguồn gốc, hết hạn, biến chất...
Triển khai các biện pháp đồng bộ
Tại tỉnh Hưng Yên, sau vụ việc hơn 40 học sinh và giáo viên nhập viện sau bữa ăn bán trú đầu năm học, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh đã tổ chức tập huấn cho gần 500 hiệu trưởng các trường mầm non trên địa bàn để nâng cao chất lượng công tác bán trú và đảm bảo dinh dưỡng cho trẻ mầm non.
Hiện nhiều trường học cho biết thực đơn bán trú được xây dựng dựa trên nhu cầu dinh dưỡng và sức khỏe của học sinh, đảm bảo tính đa dạng, cân bằng dinh dưỡng với đủ các nhóm thực phẩm, phù hợp với khẩu vị trẻ em và điều kiện địa phương, đồng thời luôn ưu tiên vệ sinh ATTP. Tại Trường Tiểu học Liên Mạc (phường Thượng Cát, Hà Nội), thực đơn bán trú được nhà trường rà soát kỹ lưỡng đảm bảo tiêu chí đa dạng, phong phú, phù hợp theo mùa và lứa tuổi phát triển của học sinh tiểu học. Thực đơn được cân đối giữa các nhóm chất, đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cần thiết để học sinh phát triển thể lực, trí tuệ.
Được biết hiện phần lớn quy định liên quan đến an toàn vệ sinh thực phẩm, khẩu phần và tổ chức bếp ăn đều do Bộ Y tế ban hành, hoặc liên tịch giữa Bộ Y tế và Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tuy nhiên, các văn bản này phần lớn đã được ban hành trước năm 2020 và hiện nay đã bộc lộ nhiều bất cập.
Theo PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng - Giám đốc Trung tâm tư vấn, phục hồi dinh dưỡng và kiểm soát béo phì (Viện Dinh dưỡng Quốc gia), bên cạnh số lượng thức ăn trong một bữa, phụ huynh hãy quan tâm nhiều hơn đến chất lượng cũng như sự đa dạng thực phẩm trong mỗi bữa ăn, trong một ngày ăn. Cần ăn đủ nhóm chất và thay đổi thực đơn theo ngày, gồm nhóm cung cấp tinh bột, đạm và chất béo, vitamin và khoáng chất. Đảm bảo ATTP khi chế biến và khi ăn với việc giám sát từ khâu nhập nguyên liệu, sơ chế, khâu chế biến món ăn để tránh nguy cơ ngộ độc tập thể. Cần kết hợp giáo dục trẻ nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của chế độ dinh dưỡng hợp lý, khoa học để trẻ nhận biết được về dinh dưỡng của bữa ăn học đường.
