Cây bông vải và mảnh đời nông dân

Thu hoạch bông bằng phương pháp thủ công.

Đó là ở khu vực Trung Á, nơi sản xuất phần lớn vải cotton mà toàn thế giới đang tiêu thụ mỗi ngày. Trong khi nhiều người tỏ ra thương cảm đối với những người nghèo khổ ở Bangladesh và Ấn Độ, thì chỉ số ít từng được nghe đến tình trạng lao động vất vả của người trồng bông vải ở một số quốc gia Trung Á, trong đó có Uzbekistan và Turkmenistan.

Hiện có khoảng trên 1 triệu người lớn và trẻ em ở Uzbekistan và hàng chục nghìn người ở Turkmenistan hàng ngày đi thu hoạch bông trong điều kiện nắng nóng và mất vệ sinh. Được coi là “vàng trắng”, sản lượng thu hoạch bông mỗi mùa vụ đều đem đến lợi nhuận khổng lồ, nhưng chúng hầu hết lại chỉ đổ về tay một số người, còn người nông dân thì vẫn nghèo.

Cách đây khoảng vài tuần, mùa vụ thu hoạch trong năm ở Uzbekistan và Turkmenistan bắt đầu, và một lần nữa, hàng trăm nghìn người nông dân lại đổ ra các cánh đồng thu hoạch loại “vàng trắng” này.

Ở nhiều quốc gia Trung Á, người dân không được sở hữu đất nông nghiệp mà phải đi thuê. Chính quyền đặt ra hạn ngạch sản lượng cho mỗi hộ. Trong trường hợp không đáp ứng được hạn ngạch đó, người nông dân sẽ bị thu hồi đất trồng.

Giá thu mua bông cũng được quy định và thường thấp hơn nhiều so với giá mà họ bán ra. Nguồn lợi nhuận khổng lồ từ việc bán bông vải đã không thể đến được với người dân.

Những người tham gia thu hoạch bông để sản xuất cotton ở Trung Á gồm đủ thành phần trong xã hội. Hàng năm, các giáo viên, bác sỹ, y tá và cả nhân viên công sở…đều phải từ bỏ công việc thường nhật trong vài tuần lễ để tham gia thu hoạch cotton.

Tối đến, họ thường phải ngủ ở các trang trại trong tình trạng thiếu nước sạch và thiếu các trang thiết bị vệ sinh căn bản. Những người thu hoạch thường phải làm nhiều giờ trong ngày để đạt được mức quy định được đặt ra, bằng không có thể sẽ bị đuổi việc.

Nhiều năm, Chính phủ các nước phương Tây đã đẩy mạnh đầu tư và huy động các công ty của họ đến Trung Á để làm ăn trong ngành có lợi nhuận béo bở này. Như vậy lợi nhuận thuộc về các công ty nước ngoài còn người dân bản xứ phải làm việc hết sức vất vả. Người ta cho rằng, kể cả Chính phủ các nước trong khu vực cũng không thu được lợi nhuận nhiều như các tập đoàn kinh tế đến từ phương Tây.

Việc thu hoạch bông ở Uzbekistan và Turkmenistan đặc biệt quan trọng đối với nền kinh tế quốc gia. Ở Uzbekistan, nó chiếm tới 17% giá trị xuất khẩu. Sản lượng cotton hàng năm lên đến 1 triệu tấn- chiếm 5% sản lượng cotton toàn thế giới.

Uzbekistan hiện là nhà cung cấp cotton đứng thứ 6 thế giới và đứng thứ 2 về xuất khẩu mặt hàng này. Năm ngoái, ngành công nghiệp may mặc của Uzbekistan đạt mức lợi nhuận lên đến 1 tỷ USD, với khoảng 3,3 triệu tấn cotton được thu hoạch.

Trở lại vấn đề, dù sản lượng cao là vậy, nhưng những người lao động phải làm việc hết sức nặng nhọc do thiếu thốn các loại máy móc, công cụ hiện đại. Cuộc sống của họ vẫn trong cảnh đói nghèo.

Điều đáng nói, trồng bông vải cũng gây hại đáng kể cho môi trường. Việc tưới tiêu cho các trang trại bông là lý do chính khiến biển Aral ở phía tây Uzbekistan bị thu hẹp chỉ còn lại 1/10 kích thước cũ. 24 loài cá từng sống trong hồ nay đã tuyệt chủng.