Chặn thất thoát trong đầu tư xây dựng

Nhiều bất cập nảy sinh từ các công trình xây dựng bắt nguồn từ hệ thống định mức, giá xây dựng đã không còn phù hợp.

Kẽ hở làm nảy sinh tiêu cực

Theo ông Trần Ngọc Hùng- Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, giá công trình được lập trên cơ sở định mức kinh tế kỹ thuật và giá xây dựng, là yếu tố quan trọng có tính quyết định để các chủ đầu tư tính toán hiệu quả đầu tư, quyết định đầu tư và lựa chọn nhà thầu.

Trong giai đoạn dài bao cấp, giá công trình thông qua việc lập dự toán bắt buộc phải được lập, thẩm định phê duyệt trên cơ sở định mức kinh tế kỹ thuật đơn giá xây dựng do Nhà nước ban hành.

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, với cơ chế thị trường ông Hùng cho rằng, hệ thống định mức và giá xây dựng do Nhà nước ban hành đã trở nên cứng nhắc, bộc lộ nhiều bất cập.

“Chúng ta đã có quy định giao chủ đầu tư có quyền vận dụng, sửa đổi hoặc xây dựng mới. Điều này tạo kẽ hở cho các chủ đầu tư sử dụng vốn nhà nước vận dụng theo cách có lợi cho mình”- ông Hùng nói và phân tích cụ thể: Định mức đơn giá nào cao (hơn mức trung bình được công bố) thì chủ đầu tư áp dụng, định mức nào thấp thì chủ đầu tư mới sửa đổi xây dựng mới, đây chính là lỗ hổng lớn cho thất thoát, lãng phí, tham nhũng.

Trong khi đó, ngược lại, những chủ đầu tư nguồn vốn khác, đặc biệt là nguồn vốn tư nhân thì họ vận dụng rất tốt các quy định này, họ luôn theo dõi sát sao diễn biến giá cả của thị trường vật liệu, năng suất lao động của công nhân khi sử dụng các thiết bị thi công, thiết bị cầm tay hiện đại được điều chỉnh định mức, đơn giá… làm cơ sở xác định giá trúng thầu khi lựa cọn nhà thầu.

“Do đó, họ chọn được nhà thầu có giá cả hợp lý nhất. Ở đây không phải là nhà thầu có giá thấp nhất mà đảm bảo được các yếu tố về tiến độ, chất lượng, năng lực quản lý”- vị Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam nhấn mạnh.

Xây dựng định mức, chi phí rõ ràng để tránh thất thoát trong xây dựng.

Khắc phục bất cập

Đứng ở vị trí là một nhà thầu xây dựng, ông Nguyễn Chí Dũng- Phó Tổng giám đốc Tổng Công ty Thành An cho biết, trong những năm gần đây, việc áp dụng công nghệ mới, máy móc thiết bị mới trong xây dựng là đòi hỏi tất yếu của thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế.

Tuy nhiên, khi áp dụng công nghệ mới, vật liệu mới… các nhà thầu gặp không ít khó khăn trong quản lý do các công trình xây dựng hiện nay áp dụng định mức cũ trên cơ sở vẫn áp dụng công nghệ, máy móc thi công lạc hậu dẫn đến năng suất lao động thấp, đẩy giá trị công trình lên cao.

“Trong khi những công nghệ, máy móc hiện đại trong thi công lại chưa có trong định mức và đơn giá dự toán xây dựng công trình”- ông Dũng đánh giá.

Đơn cử, cùng một công tác lắp thiết bị vệ sinh đều có định mức lắp đặt như nhau, nhưng hiện nay có nhiều thiết bị vệ sinh cao cấp có thêm nhiều chức năng và giá trị lớn (sưởi ấm, tự rửa, nghe nhạc, điều kiển bằng điện tử…), việc lắp đặt cần phải cẩn trọng và nhiều thao tác kỹ thuật hơn do vậy việc áp dụng một định mức lắp đặt với các thiết bị vệ sinh thông thường đã trở nên lạc hậu, bất hợp lý.

Hay thực tế hiện nay, các công trình thường có từ 2-5 tầng hầm nhưng định mức về cốt thép, ván khuôn… chưa tính đến việc vận chuyển từ mặt đất đến các cao độ của tầng hầm.

Điều này gây ra nhiều khó khăn cũng như thiệt hại cho các chủ thầu và chủ đầu tư. Đó còn chưa kể, tình trạng trượt giá nguyên vật liệu, nhiên liệu nằm ngoài khả năng kiểm soát của nhà thầu và chủ đầu tư, gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đối với ngành xây dựng nói riêng và nền kinh tế nói chung.

“Cũng do trượt giá, nhiều nhà thầu dù đã được lựa chọn nhưng không ký được hợp đồng, có những gói thầu dù đã ký được hợp đồng và đang triển khai nhưng bị ngừng trệ, giãn dừng, hoặc thậm chí có nhiều dự án đã triển khai, lên kế hoạch đấu thầu nhưng khi mời thầu thì không có nhà thầu nào đến vì không có điều chỉnh giá” - theo ông Dũng.

Trước những bất cập đã và đang bộc lộ rất rõ nét từ hệ thống định mức và giá xây dựng hiện nay, tại Hội thảo “Hoàn thiện hệ thống định mức và giá xây dựng phù hợp với kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” vừa được Bộ Xây dựng tổ chức mới đây, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Phạm Khánh khẳng định: Định hướng cho việc hoàn thiện hệ thống định mức và giá xây dựng là chuyển đổi cơ chế quản lý từ công bố sang ban hành - ban hành áp dụng đối với dự án sử dụng vốn nhà nước, dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư.

Theo đó, sẽ đổi mới phương pháp xây dựng và quản lý hệ thống định mức xây dựng và dịch vụ công ích đô thị theo định mức năng suất; đổi mới quản lý giá xây dựng theo vùng và phù hợp với thị trường, theo điều kiện xây dựng và gắn với kế hoạch triển khai dự án…

Ông Khánh cũng thừa nhận, quản lý chi phí đầu tư xây dựng và chi phí dịch vụ hạ tầng kỹ thuật đô thị có vai trò quan trọng trong việc quản lý đầu tư xây dựng và phát triển đô thị, là nhân tố cơ bản liên quan đến thất thoát, lãng phí và hiệu quả kinh tế của các dự án đầu tư xây dựng và phát triển đô thị.

Theo lãnh đạo Bộ Xây dựng, Bộ cũng đặt ra mục tiêu đến năm 2018 hoàn thiện việc rà soát các định mức đã công bố theo hướng khắc phục các bất cập về thuyết minh áp dụng, công nghệ; Hoàn thiện các phương pháp xây dựng hệ thống định mức và giá xây dựng mới phù hợp với cơ chế thị trường của Việt Nam và thông lệ quốc tế; Sửa đổi, bổ sung hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quản lý chi phí đầu tư xây dựng và dịch vụ đô thị.