Đi công tác lên Hà Giang hay Tuyên Quang tôi thường được các bạn ở địa phương giới thiệu món ẩm thực rất ngon - cháo ấu tẩu. Lạ một điều món này chỉ bán vào buổi tối, cữ khoảng từ 8 giờ tối đến 12 giờ đêm. Câu hỏi này đã được anh bạn giải thích luôn rằng, vì ngoài giúp bồi bổ xương cốt, xóa tan mệt mỏi cháo ấu tẩu còn thêm tác dụng đặc biệt là tạo giấc ngủ ngon, vì thế món này thường chỉ được bán vào ban đêm.
Củ ấu tẩu.
Củ ấu tẩu mọc trên đá, rất cứng thường có ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Trong y học, ấu tẩu có tác dụng chữa bệnh rất tốt, đặc biệt dùng ngâm rượu thuốc xoa bóp xương khớp.
Bà con người Mông thường dùng củ ấu tẩu ngâm rượu xoa bóp trị đau nhức hay cảm gió. Thế nhưng, theo nhiều người dân cho biết, củ ấu tẩu rất độc, ăn trực tiếp củ ấu tẩu có thể gây tử vong. Cũng không hiểu từ khi nào người ta lại chế biến ra món cháo ấu tẩu ngon đến thế.
Tôi còn nhớ lần đầu tiên thưởng thức món này đã phải rất cẩn thận hỏi chị chủ quán ấu tẩu ngon nức tiếng ở TP. Hà Giang rằng, ấu tẩu độc thế thì ăn vào liệu có làm sao không? Chị cười bảo, cứ yên tâm, để làm ra được món này, ấu tẩu đã được làm sạch theo đúng cách, khử được độc tố trước khi cho vào nấu cháo.
Theo lời chị, để nấu cháo ấu tẩu ngon thì phải là thứ gạo nương trồng trên đồi. Gạo vo sạch, để ráo. Ấu tẩu ngâm kỹ trong nước vo gạo một đêm, rửa sạch và hầm cho tới khi mềm sau đó ninh chung với chân giò heo hay móng.
Cho gạo đã ngâm vào nấu cháo. Mỗi nhà hàng lại có cách chế biến ấu tẩu riêng như một bí quyết hấp dẫn thực khách. Bát cháo ấu tẩu được múc ra bát, đập trứng gà, cho thêm một số loại rau thơm như hành, tía tô, trộn đều rồi ăn nóng.
Khi ăn, tùy theo khẩu vị từng người, nêm thêm ớt, tiêu, măng chua cho phù hợp. Cháo ấu tẩu ngon ngay từ miếng đầu tiên, có thể chưa quen sẽ thấy vị ngăm đắng, nhưng chỉ là vị đắng nhẹ, dễ chịu, hòa quyện cùng vị ngọt thơm sánh của cháo vô cùng hấp dẫn.
Trong tiết trời se lạnh của vùng cao, thưởng thức một tô cháo nóng hổi đậm vị ngọt của nước xương ninh, ngăm đắng của ấu tẩu cùng vị béo của chân giò, trứng…thật không gì ngon hơn.
Người Hà Giang vẫn nói với nhau rằng, ăn cháo ấu tẩu, ngủ một giấc say, cơ thể sẽ khỏe mạnh vô cùng. Cháo ấu tẩu cũng là món ăn giải cảm trong những ngày mùa đông gió lạnh. Có lẽ vì thế họ coi đây là món ăn đặc sản của vùng cao và cũng là món để đãi khách quý từ nơi xa đến.