Chạy đằng trời

Theo công bố của Tổ chức Minh bạch quốc tế (TI), trong 3 năm liên tiếp (2012-2014) chỉ số tham nhũng của Việt Nam vẫn giậm chân tại chỗ không được cải thiện. Tại các cuộc hội thảo, tọa đàm quốc tế bàn giải pháp phòng, chống tham nhũng, không chỉ TI, ngay cả TTCP, cơ quan được giao nhiệm vụ là chủ lực trong công tác phòng, chống tham nhũng cũng phải thừa nhận tham nhũng hiện đang là vấn nạn quốc gia. Tổng TTCP Huỳnh Phong Tranh thừa nhận đánh giá này phù hợp với tình hình tham nhũng tại Việt Nam.

Đã có rất nhiều bài phát biểu, ý kiến đóng góp về nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng cho cơ quan TTCP khá cụ thể và xác đáng. Nguyên nhân thì nhiều, song có vẻ như các ý kiến đều có chung nhận định: Không thu hồi được tài sản tham nhũng thì khó mà chống tham nhũng được! Điều này khá dễ hiểu khi mà mục đích tối cao của đối tượng tham nhũng là tài vật, vậy nhưng khi bị phát hiện các đối tượng này lại có chăng chỉ bị “sứt mẻ” mấy đồng, chỉ phải ngồi tù vài năm, thậm chí còn được hưởng án treo thì sao đủ sức răn đe đây?

Đại diện các cơ quan phòng, chống tham nhũng và Tổ chức Minh bạch quốc tế đều cho rằng, chỉ có “đánh vào dạ dày” của đối tượng tham nhũng thì mới có thể phòng, chống tham nhũng. Nghĩa là cơ quan được giao nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng (thanh tra, công an...) phải có biện pháp hữu hiệu để thu hồi tối đa tài sản bất chính do tham nhũng mà có của các đối tượng bị phát hiện. Song, điều này gần như là “bất khả thi” vì những quy định của pháp luật còn nhiều kẽ hở, chưa tạo điều kiện cho cơ quan phòng, chống tham nhũng “mạnh tay” khi phát hiện, xử lý đối tượng tham nhũng.

Bên cạnh đó, cũng còn phải kể đến việc chính những người được giao nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng lại có ý định tham nhũng, tiếp tay cho tham nhũng. Trong trường hợp này, không những họ không sốt sắng, rốt ráo “tìm cách” thu hồi tài sản tham nhũng, mà còn “gà” cho đối tượng tham nhũng cách tẩu tán tài sản, hoặc chí ít là “mắt nhắm, mắt mở” cho đối tượng tham nhũng tẩu tán tài sản. Đây cũng là một trong nhiều nguyên nhân dẫn đến, mặc dù trong những năm qua, với nỗ lực phòng chống tham nhũng của Chính phủ, khá nhiều vụ việc bị phát hiện, xử lý, song tài sản tham nhũng được thu hồi đạt tỷ lệ rất thấp.

Với lý do trên, Thông tư liên tịch giữa TTCP và NHNN ra đời nhằm khắc phục thực trạng tẩu tán tài sản của đối tượng tham nhũng. Tại Điều 6 của Thông tư nêu rõ: Nếu thấy đối tượng thanh tra có dấu hiệu tẩu tán tài sản trong quá trình thanh tra, trưởng đoàn thanh tra hành chính, trưởng đoàn thanh tra chuyên ngành (hoặc người có thẩm quyền ra quyết định thanh tra hành chính và chuyên ngành) có quyền yêu cầu tổ chức tín dụng phong tỏa tài khoản của đối tượng thanh tra mở tại tổ chức tín dụng đó khi có căn cứ cho rằng đối tượng thanh tra tẩu tán tài sản, không thực hiện quyết định thu hồi tiền, tài sản của thủ trưởng cơ quan thanh tra nhà nước hoặc của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước.

Để tránh các cơ quan thanh tra, đoàn thanh tra, người có thẩm quyền ra quyết định thanh tra lạm dụng việc phong tỏa tài khoản của đối tượng thanh tra nhằm sách nhiễu, vòi vĩnh, gây khó khăn cho cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, Điều 7 của Thông tư liên tịch quy định rõ về các căn cứ để yêu cầu phong tỏa tài khoản. Theo đó, phong tỏa tài khoản phải xem xét một trong các căn cứ cho rằng đối tượng thanh tra có dấu hiệu tẩu tán tài sản, gồm: Đối tượng thanh tra có dấu hiệu chuyển tiền từ tài khoản của mình sang tài khoản của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác mà không có mục đích rõ ràng, hợp lý; có dấu hiệu vi phạm pháp luật trong việc chuyển dịch quyền sở hữu, sử dụng, cho tặng, thế chấp, cầm cố, hủy hoại tài sản...

Thông tư liên tịch giữa TTCP và NHNN là cơ sở pháp lý quan trọng giúp cho cơ quan được giao nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng làm việc hiệu quả hơn trong công việc khó khăn, phức tạp này. Tuy nhiên, ngay cả khi có “thượng phương bảo kiếm” này, thì vấn đề có thu hồi tốt tài sản tham nhũng hay không, có đẩy lùi được tham nhũng hay không vẫn phụ thuộc vào chính những con người được giao thực thi nhiệm vụ. Nếu các cán bộ, công chức, viên chức trong các cơ quan được giao nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng thực sự liêm chính thì các đối tượng tham nhũng có chạy đằng trời.