Chỉ 60% bệnh nhân lao được phát hiện

Số liệu vừa công bố cho thấy, trong 9 tháng đầu năm 2023, Chương trình chống lao quốc gia đã phát hiện 78.674 trường hợp mắc lao các thể, tăng 1.909 bệnh nhân; tương đương tăng 2% so với cùng kỳ năm 2022 và tăng 19.214 (32,3%) so với cùng kỳ năm 2021 - năm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của dịch bệnh Covid-19.

Đáng lo ngại hơn, PGS.TS Nguyễn Viết Nhung - nguyên Giám đốc Bệnh viện Phổi trung ương đánh giá, tỷ lệ bệnh nhân được phát hiện và báo cáo mới chỉ đạt 60%, nghĩa là có tới 40% số bệnh nhân lao chưa được phát hiện hoặc được phát hiện nhưng chưa được báo cáo trong cộng đồng.

Dễ nhận thấy, dù đang là bệnh lao lưu hành và gây nhiều gánh nặng, nhưng với đặc tính phát triển âm thầm kéo dài, căn bệnh này vẫn chưa giành được sự quan tâm đúng mức từ phía người dân.

Đang được điều trị tại Bệnh viện Phổi trung ương, anh Đinh Lê Tường Lộc (26 tuổi, Hoài Đức, Hà Nội) chia sẻ: Tôi bị ho và sốt liên tục từ nhiều tháng nay, nhưng cũng chỉ nghĩ do cảm cúm, sốt virus hay Covid-19 nên quyết định tự điều trị tại nhà. Chỉ đến khi cơn ho diễn ra ngày càng nhiều, nhất là đêm khuya, kèm theo dấu hiệu tức ngực, khó thở, ăn uống kém và có ho ra máu thì tôi mới đến bệnh viện để được thăm khám. Bác sĩ kết luận tôi mắc lao phổi.

Theo các chuyên gia, lao là căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhưng vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Bệnh thường kéo dài âm thầm và phát hiện muộn. Từ khi phát bệnh đến khi tử vong thì đã lây sang rất nhiều người khác. Khi xâm nhập vào cơ thể, vi trùng lao theo đường máu bạch huyết đến cư trú, phát triển, làm tổn thương đầu tiên là phổi, rồi các cơ quan khác trong cơ thể người bệnh. Dù vi trùng lao chỉ khu trú ở một bộ phận nào đó, nhưng có thể gây nên các triệu chứng toàn thân như sốt, mệt mỏi, kém ăn, gầy, sụt cân, da xanh, thiếu máu, buồn nôn… Con đường lây nhiễm chủ yếu qua bụi trong không khí, qua hô hấp, do những giọt nước bọt, đờm, nhớt li ti bắn ra khi bệnh nhân ho, hắt hơi, giao tiếp với người xung quanh.

Đáng lo ngại hơn khi nước ta là một trong những quốc gia có tỷ lệ lao đa kháng thuốc cao trên thế giới - đây là tình trạng vi khuẩn lao không bị tiêu diệt bởi phần lớn các loại thuốc chống lao, kể cả các loại thuốc có hiệu lực chống vi khuẩn lao mạnh như isoniazid và rifampicin. Tình trạng đa kháng thuốc làm cho việc điều trị bệnh lao đã khó lại càng khó hơn, làm tăng tỷ lệ tử vong do bệnh lao, không những thế vi khuẩn lao đa kháng thuốc còn có thể lây sang những người xung quanh nếu không được phát hiện và kiểm soát sớm.

TS Đinh Văn Lượng - Giám đốc Bệnh viện Phổi trung ương cho biết: Việt Nam hiện vẫn là nước có gánh nặng bệnh lao cao, đứng thứ 11 trong 30 nước có số người bệnh lao cao nhất trên toàn cầu, đồng thời đứng thứ 11 trong số 30 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc cao nhất thế giới – theo báo cáo từ WHO. Đến hết tháng 9/2023, tổng số bệnh nhân lao đa kháng thuốc được phát hiện là 2.764, và thu nhận 2.606 vào điều trị. Tuy nhiên, kết quả này mới chỉ đạt mức 52,5% so với chỉ tiêu kế hoạch. Tỷ lệ điều trị thành công của lô bệnh nhân 2 quý đầu năm 2021 là 75%, còn thấp hơn chỉ tiêu đề ra (78%) và ghi nhận tỷ lệ bỏ điều trị còn cao (11%) trong khi phác đồ chuẩn ngắn hạn đã được mở rộng trên cả nước, nguyên nhân có thể một phần do việc quản lý điều trị bệnh nhân lao kháng thuốc gặp nhiều khó khăn trong giai đoạn dịch Covid-19.

Hiện nay tại nước ta, tỷ lệ người mắc lao khỏi bệnh được duy trì ở mức trên 90% với bệnh nhân lao mới, khoảng 70% với bệnh nhân lao đa kháng thuốc sử dụng phác đồ dài hạn, và 80% với bệnh nhân lao đa kháng thuốc sử dụng phác đồ ngắn hạn. Do vậy, để phát hiện ca mắc cần kết hợp cả 3 phương pháp phát hiện chủ động - y tế đến với người dân; phát hiện tích cực - tại các cơ sở y tế và cộng đồng; và phát hiện thường quy - người dân đến khám sức khỏe định kỳ tại các cơ sở y tế.

Các chuyên gia y tế khuyến cáo, khi người dân ho kéo dài trên 2 tuần (ho khan, ho có đờm, ho ra máu) là triệu chứng nghi lao quan trọng nhất. Ngoài ra, các triệu chứng khác có thể gặp gồm: Sụt cân nhanh, kém ăn, mệt mỏi; sốt nhẹ về chiều; ra mồ hôi trộm ban đêm; đau ngực, đôi khi khó thở… Khi đó, người dân cần đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa để khám và điều trị đúng theo phác đồ điều trị.

“

Theo WHO, số bệnh nhân lao mới được phát hiện và báo cáo năm 2022 trên toàn cầu là 7,5 triệu người. Đây là con số cao nhất kể từ khi WHO bắt đầu theo dõi bệnh lao toàn cầu vào năm 1995, cao hơn mức trước Covid-19 (và mức đỉnh lịch sử trước đó) là 7,1 triệu người vào năm 2019.