Chính sách vênh nhau: Sổ đỏ gặp khó

Đây là những vấn đề được các đại biểu đặt ra tại Hội thảo: Thực trạng và những bất cập trong việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do Hội Bảo trợ Tư pháp cho người nghèo Việt Nam (VIJUSAP) tổ chức ngày 19/11 tại Hà Nội.

Nhận diện những bất cập

Theo bà Tạ Thị Minh Lý, Chủ tịch VIJUSAP, hiện vẫn còn nhiều hộ dân nghèo không có cơ hội tiếp cận về pháp luật đất đai cũng như không đủ khả năng tự hoàn thiện các thủ tục, hồ sơ yêu cầu cơ quan có thẩm quyền cấp sổ đỏ... Chính vì vậy, khi xảy ra các tranh chấp liên quan tới đất đai họ là những người phải chịu nhiều thiệt thòi nhất.

Xuất phát từ thực trạng này, từ tháng 12/2014 đến tháng 10/2015, Hội Bảo trợ tư pháp cho người nghèo Việt Nam đã triển khai Dự án “Tăng cường nhận thức pháp luật và mở rộng cơ hội tiếp cận công lý cho người nghèo và nhóm yếu thế”. Trong đó, dự án đặt ra mục tiêu hướng tới cấp Sổ đỏ kịp thời và đúng hạn cho các hộ dân ở vùng thực hiện Dự án thông qua việc vận động chính sách, tư vấn pháp luật.

Luật Đất đai 2013 đã có nhiều quy định thông thoáng, tạo điều kiện cho người dân sử dụng quyền sử dụng đất (QSDĐ) để phát triển kinh tế, ổn định cuộc sống. Tuy nhiên kết quả thực hiện tại 5 địa phương (Thái Bình, Hòa Bình, Hà Nội, Phú Yên, Sơn La cho thấy, mặc dù đã có Luật đất đai mới, song việc phân cấp cho chính quyền cấp tỉnh quy định về hạn mức cấp sổ đỏ và mức phí gây nên sự không thống nhất ở địa phương. Bên cạnh đó sự thay đổi văn bản ở địa phương cũng không đồng nhất dẫn đến việc cấp sổ đỏ khó khăn gây bức xúc cho người dân.

Đơn cử tại huyện Tân Lạc, Hòa Bình vấn đề nổi cộm là việc Nhà nước thu hồi lại Sổ đỏ để cấp lại sổ đỏ mới, nhưng hơn một năm nay vẫn chưa được nhận lại sổ làm cho người dân bức xúc. Đáng chú ý tại xã Lũng Vân, huyện Tân Lạc còn có hiện tượng cứ một, hai năm Trưởng thôn tự hoán đổi đất các hộ cho nhau vì họ quan niệm là đất có chỗ tốt chỗ xấu, đổi như vậy mới công bằng. Vì vậy dẫn đến người dân khiếu kiện và không yên tâm sản xuất.

Tại Từ Liêm và Đông Anh, Hà Nội các vụ việc về đất đai và chậm cấp Sổ đỏ lại có nhiều nguyên nhân như mua bán từ nhiều giai đoạn chỉ có viết tay, hạn mức đất được cấp Sổ đỏ thay đổi theo thời kỳ nên người dân chưa đồng tình. Ngoài ra, còn do việc đăng ký không kịp thời, chế độ tài chính chưa phù hợp cũng là lý do chậm trễ cấp sổ đỏ.

Liên quan tới vấn đề này, đại diện Phòng tư pháp huyện Từ Liêm thừa nhận, việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đang gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc. Trong đó vướng mắc lớn nhất là về cấp mới và quy hoạch. Nhiều vùng dù nằm trong quy hoạch của Nhà nước nhưng không biết bao giờ được thực hiện, điều này dẫn đến chính quyền địa phương không biết hỗ trợ người dân như thế nào để ổn định cuộc sống. Bên cạnh đó vấn đề quy hoạch khu tập thể cũng đang là vấn đề nổi cộm hiện nay, nhất là khu tập thể cũ do các cơ quan chủ thể đã giải thể nên các hộ gia đình tại các khu tập thể không thể liên hệ bổ sung giấy tờ thực hiện nghĩa vụ tài chính.

Kịp thời tháo gỡ khó khăn

Nguyên nhân của thực trạng trên, bà Tạ Thị Minh Lý cho biết, thông qua 200 bộ hồ sơ vụ việc điển hình tại 5 địa phương tiến hành Dự án cho thấy, ở một số địa phương có không ít cán bộ trong quá trình triển khai không áp dụng cụ thể các quy định của pháp luật về đất đai mà chờ sự chỉ đạo của UBND các cấp. Một số trường hợp UBND cấp xã giao đất trái thẩm quyền, thu tiền sử dụng đất không đúng. Trong khi đó nhiều người dân thấy thiệt thòi khi bị cấp ở hạn mức thấp hơn diện tích đang sử dụng. Hơn nữa, theo quy định mức thu phí quá cao khiến người dân không đủ năng lực tài chính để làm sổ đỏ.

“Về nghĩa vụ tài chính khi cấp sổ đỏ áp dụng theo Điều 63 NĐ 43/2014/NĐ-CP giao cho UBND cấp tỉnh quy định nên có mức quy định khác nhau. Tuy nhiên điều đáng nói là mức tài chính quy định trong văn bản thấp nhưng người dân thực hiện lại phải đóng thêm nhiều khoản, nên rất nhiều người dân không mặn mà với việc làm Sổ đỏ. Đơn cử như tại huyện Kiến Xương, Thái Bình mặc dù mọi thủ tục đã hoàn tất song người dân lại không mặn mà đến lấy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Vì để lấy được giấy chứng nhận quyền sử dụng đất phải mất một khoản tiền khoảng 3 triệu đồng, số tiền này lớn hơn với khoản thu nhập của họ” - Bà Tạ Thị Minh Lý nói.

Không đồng tình với lý do trên đại diện Cục Công sản, Bộ Tài chính cho rằng, người dân không đến lấy sổ đỏ không hẳn do vấn đề kinh tế mà do nhận thức của người dân về giá trị sở hữu Sổ đỏ còn hạn chế vì theo quy định với những hộ nghèo được phép nợ phí làm Sổ đỏ.

Theo ông Chu Văn Hệ, cán bộ tư pháp UBND xã Cổ Loa (Đông Anh, Hà Nội), các phần thuế phải nộp để được cấp “sổ đỏ” là quá cao (50-100%) so với điều kiện kinh tế của người dân ở nông thôn khiến người dân không đủ sức để xin cấp sổ đỏ, dẫn đến thắc mắc và tồn đọng.

“Nhận sổ đỏ với dòng phê “nợ thuế” thì người dân cũng không thể mang đi thế chấp để vay làm ăn. Do đó rất nhiều hộ gia đình ở nông thôn dù có nhu cầu vay vốn vẫn không thể lên lấy sổ đỏ” – ông Hệ nói.