Chống buôn lậu, gian lận xuất xứ trong thực thi các FTA

Buôn lậu, gian lận thương mại phức tạp

Cục Hải quan (Bộ Tài chính) vừa có đánh giá tình hình buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, đặc biệt là tuyến biển và đường bộ, tiếp tục diễn biến phức tạp trong tháng 7. Đáng chú ý, buôn lậu qua thương mại điện tử có xu hướng gia tăng cả về quy mô lẫn thời gian, nhất là với các mặt hàng ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng như thực phẩm, dược phẩm, thực phẩm chức năng.

Cục Hải quan cũng cho biết các đối tượng còn lợi dụng điều kiện thuận lợi trong xuất nhập khẩu, cũng như chính sách ưu đãi cho cư dân biên giới để thực hiện hành vi buôn lậu, trà trộn hàng hóa, vận chuyển trái phép qua biên giới.

Trong tháng 7/2025, tuyến đường biển ghi nhận 899 vụ vi phạm trong tổng số 1.790 vụ được phát hiện và xử lý, chiếm hơn 50,2%. Hàng hóa vi phạm tập trung qua các cảng biển trọng điểm như Vạn Gia, Đình Vũ, Nam Hải Đình Vũ, Tân Vũ, VIP Green, Cát Lái, ICD Phước Long, Hiệp Phước, Vict và Cái Mép…

Đặc biệt thông tin từ Cục Hải quan cho biết, trong tháng 7 đã phát hiện một số vụ liên quan đến lô hàng xuất khẩu có dấu hiệu giả mạo xuất xứ Việt Nam để xuất khẩu sang Mỹ, gồm mặt hàng tỏi, mỏ hàn điện và ghế gấp.

Hiện nay các nước trong khu vực và trên thế giới đang có những thay đổi lớn về chính sách thương mại theo xu hướng bảo hộ mậu dịch như tăng thuế, áp dụng hàng rào kỹ thuật để bảo hộ sản xuất trong nước. Đặc biệt, vòng xoáy thương mại có tác động nhất định đến hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam. Trong bối cảnh này, dự báo hàng hóa từ các nước bị áp mức thuế suất cao có khả năng sẽ tìm cách chuyển tải bất hợp pháp vào Việt Nam, giả mạo xuất xứ Việt Nam sau đó xuất khẩu vào thị trường Hoa Kỳ, châu Âu, Nhật Bản... để lẩn tránh mức thuế suất cao do các nước này áp dụng. Hành vi này dẫn đến nguy cơ hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam bị các nước điều tra, áp thuế chống bán phá giá, thuế tự vệ, thuế trợ cấp, gây thiệt hại cho các nhà sản xuất Việt Nam, làm mất uy tín trên thị trường quốc tế hoặc bị hạn chế xuất khẩu vào các thị trường này.

Chú trọng quản lý nguồn gốc

Các phương thức, thủ đoạn gian lận, giả mạo xuất xứ, ghi nhãn hàng hóa xuất khẩu cũng đã được nhận diện. Theo đó, các hành vi gian lận như, hàng hóa được sản xuất ở nước ngoài khi nhập khẩu về Việt Nam đã ghi sẵn dòng chữ “Made in Vietnam” hoặc trên sản phẩm/hoặc bao bì sản phẩm, phiếu bảo hành đều ghi bằng tiếng Việt các thông tin về nhãn hiệu, địa chỉ trụ sở, trang web, trung tâm bảo hành tại Việt Nam để tiêu thụ nội địa hoặc xuất khẩu.

Hàng hóa nhập khẩu từ nước ngoài, dán nhãn hàng hóa hoặc ghi xuất xứ hàng hóa được sản xuất tại nước ngoài nhưng khi đưa ra lưu thông, tiêu thụ nội địa thì nhãn hàng hóa dán trên bao bì/sản phẩm được bóc dễ dàng mà không ảnh hưởng đến bao bì hoặc sản phẩm và được thay nhãn mới ghi “Made in Vietnam” hoặc “sản xuất tại Việt Nam” hoặc “xuất xứ Việt Nam”.

Bên cạnh đó là thủ đoạn hàng hóa nhập khẩu từ nước thứ 3 về Việt Nam, không trải qua công đoạn sản xuất, gia công mà chỉ thay đổi nhãn mác, xuất xứ thành hàng hóa có xuất xứ Việt Nam để xuất khẩu.

Doanh nghiệp Việt Nam (bao gồm cả doanh nghiệp FDI) nhập khẩu hàng hóa/nguyên vật liệu để sản xuất, gia công xuất khẩu nhưng hàng hóa không trải qua công đoạn gia công, sản xuất hoặc chỉ trải qua công đoạn gia công, sản xuất hoặc lắp ráp đơn giản không đáp ứng tiêu chí xuất xứ theo quy định nhưng khai xuất xứ Việt Nam (ghi xuất xứ Việt Nam trên nhãn hàng hóa) hoặc hợp thức hóa bộ hồ sơ để xin cấp giấy chứng nhận xuất xứ của Việt Nam (Certificate of Origin).

Theo chia sẻ của ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công thương, Việt Nam là một trong những quốc gia có mức độ hội nhập sâu trên thế giới với các cam kết trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là trong các FTA thế hệ mới như EVFTA, UKVFTA... Đây là một trong các yếu tố giúp Việt Nam gia tăng xuất khẩu, với kim ngạch xuất khẩu trong 10 năm qua tăng ở mức trung bình từ 22 - 23% mỗi năm. Công tác quản lý nhà nước về xuất nhập khẩu, xuất xứ hàng hóa là một vấn đề hết sức quan trọng, đặc thù, không chỉ gắn với việc hưởng thuế ưu đãi từ cam kết hội nhập kinh tế quốc tế mà các nước dành cho Việt Nam mà còn cả chiều ngược lại Việt Nam dành ưu đãi cho các nước.

Phó Cục trưởng Cục Hải quan Lưu Mạnh Tưởng đã từng nhấn mạnh, Việt Nam đã thể hiện sự chủ động, tích cực hội nhập quốc tế thông qua việc đàm phán và ký kết nhiều hiệp định song phương và đa phương. Theo đó, Hải quan Việt Nam tiếp tục đứng trước những thách thức không nhỏ, vừa đảm bảo tạo thuận lợi thương mại, vừa tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước về hải quan, đặc biệt trong công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại.

"Cần đặc biệt chú trọng cả công tác tham mưu và đấu tranh trực tiếp, tập trung đánh trúng các đối tượng chủ mưu, kiên quyết xử lý các hành vi vi phạm" - ông Lưu Mạnh Tưởng lưu ý.