Chuyển từ “chữa bệnh” sang “bảo vệ, chăm sóc và nâng cao” sức khỏe toàn dân
Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị “về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân” hướng đến mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam khỏe mạnh, mọi người dân đều được chăm sóc sức khỏe, nâng cao thể chất, ý thức bảo vệ sức khỏe và chủ động phòng ngừa bệnh tật trong toàn xã hội, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển đất nước giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng trong kỷ nguyên mới.
Phóng viên Báo Đại đoàn kết đã có cuộc trao đổi với bà Nguyễn Thị Việt Nga - Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội về vấn đề quan trọng này.
PV: Thưa bà, vừa qua Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 72-NQ/TW. Bà đánh giá như thế nào về việc ban hành Nghị quyết tại thời điểm hiện nay?
Bà Nguyễn Thị Việt Nga: Việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 72-NQ/TW (Nghị quyết 72) vào thời điểm hiện nay có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Chúng ta đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với những thành tựu đáng ghi nhận nhưng đồng thời cũng đối mặt với nhiều thách thức về y tế và sức khỏe cộng đồng. Xu hướng già hóa dân số, sự gia tăng các bệnh không lây nhiễm, tác động của biến đổi khí hậu, dịch bệnh mới nổi, cùng với sự chênh lệch chất lượng y tế giữa các vùng miền đã và đang đặt ra những đòi hỏi cấp bách.
Nghị quyết 72 thể hiện tầm nhìn chiến lược khi chuyển trọng tâm từ chữa bệnh sang bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe toàn dân. Đây không chỉ là sự điều chỉnh về chính sách, mà còn là bước ngoặt về tư duy quản trị y tế, tương đồng với xu thế quốc tế: “Lấy phòng bệnh làm gốc, chăm sóc sức khỏe chủ động, toàn diện và bền vững”.
Nghị quyết 72 xác định chuyển mạnh từ tư duy tập trung khám bệnh, chữa bệnh sang chủ động phòng bệnh. Để giảm yếu tố gây bệnh có lẽ phải tăng cường kiểm soát và giảm dần các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe như rượu, bia, thuốc lá, thưa bà?
Đúng vậy. Muốn phòng bệnh hiệu quả, điều tiên quyết là phải kiểm soát các yếu tố nguy cơ. Các nghiên cứu quốc tế chỉ ra rằng khoảng 70% gánh nặng bệnh tật xuất phát từ các yếu tố hành vi và môi trường, trong đó nổi bật là việc sử dụng rượu bia, thuốc lá, chế độ ăn uống mất cân đối và lối sống ít vận động.
Việt Nam đã tham gia và cam kết thực hiện Công ước Khung của WHO về kiểm soát thuốc lá, cũng như nhiều khuyến nghị về giảm tác hại của rượu bia. Tuy nhiên, thực tế cho thấy mức tiêu thụ rượu bia của người Việt Nam vẫn ở mức cao so với trung bình thế giới, trong khi tỷ lệ hút thuốc lá còn lớn, đặc biệt ở nam giới. Nghị quyết 72 đặt ra yêu cầu phải kiểm soát mạnh mẽ hơn, bằng cả công cụ pháp luật, chính sách thuế, hạn chế quảng cáo, và tăng cường truyền thông thay đổi hành vi.
Từ năm 2026, người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí ít nhất mỗi năm 1 lần. Điều này phải đảm bảo nguồn ngân sách rất lớn. Do đó có lẽ cần đẩy nhanh bao phủ bảo hiểm y tế toàn dân, cũng như phát triển các loại hình bảo hiểm sức khỏe, thưa bà?
Đúng là triển khai khám sức khỏe định kỳ, khám sàng lọc miễn phí toàn dân là một bước tiến mang tính đột phá nhưng cũng đòi hỏi nguồn lực tài chính rất lớn. Do đó, việc mở rộng bao phủ bảo hiểm y tế (BHYT) toàn dân là điều kiện tiên quyết. Hiện nay, tỷ lệ bao phủ BHYT của Việt Nam đã đạt trên 93%, nhưng Nghị quyết đặt mục tiêu tiến tới toàn dân trong giai đoạn 2026 - 2030.
Song song với BHYT, cần phát triển thêm các loại hình bảo hiểm sức khỏe bổ sung, tương tự như nhiều nước phát triển đang áp dụng, để chia sẻ gánh nặng ngân sách và mở rộng lựa chọn dịch vụ cho người dân. Mô hình “đa tầng BHYT” gồm bảo hiểm cơ bản toàn dân do Nhà nước bảo đảm và các gói bảo hiểm bổ sung do xã hội cung cấp đã chứng minh hiệu quả tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức. Việt Nam hoàn toàn có thể tham khảo, áp dụng linh hoạt phù hợp với điều kiện thực tế. Điểm mấu chốt là phải quản lý quỹ BHYT minh bạch, sử dụng hiệu quả, đồng thời huy động thêm nguồn lực xã hội hóa để bảo đảm tính bền vững.
Thưa bà, muốn chăm sóc sức khỏe cho người dân thì công tác phát hiện bệnh phải được phát hiện sớm, việc thực hiện vấn đề này như thế nào đối với chính quyền 2 cấp hiện nay?
Y tế cơ sở chính là “người gác cổng” của hệ thống y tế, đóng vai trò quyết định trong việc phát hiện sớm, can thiệp sớm. Nghị quyết 72 nhấn mạnh việc củng cố toàn diện hệ thống trạm y tế xã, phường, thị trấn.
Muốn vậy, phải đầu tư đồng bộ cả về cơ sở vật chất, trang thiết bị và đặc biệt là nhân lực. Nghị quyết 72 đặt mục tiêu đến năm 2027, mỗi trạm y tế xã có ít nhất 4 - 5 bác sĩ. Đây là mục tiêu rất cao, nhưng cần thiết để bảo đảm năng lực sàng lọc, phát hiện bệnh ngay từ cộng đồng. Đồng thời, phải có cơ chế đãi ngộ đặc thù, khuyến khích cán bộ y tế gắn bó với cơ sở, bởi nếu chỉ đầu tư máy móc mà thiếu nhân lực chất lượng thì hệ thống khó vận hành hiệu quả.
Nhiều ý kiến cho rằng, dinh dưỡng trong phòng bệnh phải được chú trọng để bảo vệ sức khỏe. Đã đến lúc chúng ta cần quan tâm hơn đến khẩu phần, thành phần dinh dưỡng, chất lượng bữa ăn để phù hợp với thể trạng của người Việt Nam. Bà nghĩ sao về vấn đề trên?
Dinh dưỡng hợp lý chính là nền tảng của sức khỏe. Thực tế cho thấy nhiều bệnh tật từ suy dinh dưỡng ở trẻ em, đến thừa cân, béo phì, tim mạch, tiểu đường đều gắn chặt với chế độ ăn. Trong khi đó, bữa ăn của người Việt còn nhiều bất cập: thừa muối, thiếu vi chất, mất cân đối giữa chất đạm, chất xơ, rau quả…
Nghị quyết 72 đã đặt vấn đề phải quan tâm đúng mức đến dinh dưỡng trong phòng bệnh. Điều này cần được cụ thể hóa bằng chính sách dinh dưỡng học đường, xây dựng thực đơn chuẩn cho học sinh, quy định ghi nhãn dinh dưỡng minh bạch, khuyến khích doanh nghiệp phát triển thực phẩm lành mạnh.
Thông lệ quốc tế cho thấy, nhiều quốc gia đã luật hóa tiêu chuẩn dinh dưỡng cho trường học, kiểm soát quảng cáo đồ uống có đường, thức ăn nhanh, và đẩy mạnh chương trình “ăn uống lành mạnh gắn với vận động thể chất”. Việt Nam cũng cần đi theo hướng này, bởi sức khỏe của thế hệ trẻ hôm nay chính là nền tảng cho tương lai dân tộc.
Trân trọng cảm ơn bà!
