Cơ hội đến từ trí tuệ nhân tạo

Hai mặt của AI

Trao đổi bên lề Lễ trao Giải thưởng VinFuture2023, GS Richard Friend, Đại học Cambridge (Anh) nhận định những tiến bộ trong khoa học và công nghệ thời gian qua không chỉ mang lại những điều bất ngờ mà còn cung cấp nhiều công cụ hữu ích mới mà chúng ta cần học cách sử dụng một cách hiệu quả. Năm 2023 chứng kiến sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của AI tạo sinh, mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra những thách thức xã hội lớn.

“Cần nhận thức rõ về những mặt tích cực của AI. Chẳng hạn, sử dụng AI để mô hình hóa quá trình gấp protein là một bước đột phá” – GS Richard Friend nói.

TS Padmanabhan Anandan, nhà khoa học nổi tiếng toàn cầu về thị giác máy tính và AI cho rằng mọi khía cạnh của cuộc sống ngày nay đều được AI chạm đến, từ mua sắm, thuê ô tô đến giao dịch ngân hàng. Ngày càng có nhiều phương pháp điều trị và chẩn đoán y tế được thực hiện bằng AI. Công nghệ này đang làm thay đổi đời sống, giúp những gì chúng ta làm trở nên khác biệt, có thể tốt hơn và hiệu quả hơn. AI cũng cho phép phạm vi tiếp cận lớn hơn. Ví dụ, những người không có quyền truy cập một số dịch vụ nhất định có thể có được dịch vụ đó nhờ AI.

Dẫu vậy, TS Padmanabhan Anandan cho rằng AI cũng có những mặt tiêu cực. “AI là một công cụ, giống như mọi thứ khác. Việc chúng ta sử dụng nó cho tác động tích cực hay tiêu cực là tùy thuộc chúng ta” – ông nói và chỉ ra 3 ảnh hưởng tiêu cực mà AI có thể mang lại.

Thứ nhất, đó là tạo điều kiện lan truyền thông tin sai lệch.Người ta có thể tạo ra tin tức giả, tạo ra hình ảnh, video giả mạo “như thật”. Và những thứ này có khả năng được sử dụng để làm việc xấu.

Thứ hai, AI có thể tạo ra phân cực xã hội về mặt kinh tế. Việc tiếp cận các giải pháp AI thường sẽ đến với những người có nhiều tiền hơn, nhiều nguồn lực hơn trong khi những người khác rất có thể bị bỏ lại phía sau.

Thứ ba, AI thay đổi lực lượng lao động và cuộc sống của chúng ta. Chúng ta phải điều chỉnh và thích ứng với thực tế là AI có thể tự động hóa rất nhiều công việc. Đây là một thách thức cần giải quyết.

AI là vũ khí thông tin. Những tiến bộ vượt bậc của AI có thể bị người ta lợi dụng để làm điều xấu. Vì vậy, để giảm thiểu những tiêu cực này, cần sự chung tay của cả xã hội, đặc biệt là các nhà khoa học. Họ có thể giúp phát hiện khi nào AI đang bị sử dụng sai mục đích, chẳng hạn khi nó tạo ra thông tin sai lệch. Các nhà khoa học có thể xây dựng các biện pháp kiểm soát để đảm bảo rằng các câu trả lời mà AI đưa ra là có trách nhiệm hoặc phù hợp với các giá trị đạo đức của chúng ta.

Ba giải pháp với Việt Nam

Theo TS Padmanabhan Anandan, Việt Nam nên sử dụng công nghệ AI giúp người nghèo, người yếu thế trong việc tiếp cận dịch vụ về y tế. Công nghệ này có thể hỗ trợ những người nông dân trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Muốn làm được điều đó, cần phải có một nguồn dữ liệu và hạ tầng để chia sẻ dữ liệu. AI cũng có thể ứng dụng trong giảng dạy, đào tạo máy móc theo nhu cầu con người.

“Cần phải thu thập dữ liệu, tổng hợp dữ liệu, tinh chỉnh dữ liệu, làm sạch để chúng ta có thể sử dụng một cách hiệu quả dữ liệu đó. Sau đó là tập huấn và đào tạo đội ngũ y, bác sĩ, y tá, điều dưỡng. Họ có thể sử dụng hạ tầng về công nghệ để mang lại dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng tốt hơn cho người dân” – TS Padmanabhan Anandan nhấn mạnh.

Lấy ví dụ về công nghệ ChatGPT hiện mới chỉ được thể hiện bằng tiếng Anh, nhà khoa học này cho rằng việc tích hợp tiếng Việt vào ChatGPT sẽ không tự động diễn ra nếu các doanh nghiệp lớn không muốn đầu tư vào lĩnh vực này. Chính phủ cần phải hành động để có được thành tựu, vị thế của riêng mình trong cuộc đua về AI.

Bên cạnh đó, cần phải có một hệ sinh thái toàn diện và sôi động. Các doanh nghiệp, các công ty khởi nghiệp có một môi trường thuận lợi để phát triển ý tưởng đột phá về công nghệ, những đổi mới sáng tạo có thể dẫn đầu. Chính phủ cũng như tất cả các bên liên quan cần tham gia chặt chẽ bởi mọi ý tưởng không được ươm mầm, hỗ trợ phát triển thì chúng sẽ mãi nằm đó và sẽ không trở thành một giải pháp để đóng góp cho cộng đồng.

“

Lấy ví dụ về công nghệ ChatGPT hiện mới chỉ được thể hiện bằng tiếng Anh, TS Padmanabhan Anandan cho rằng việc tích hợp tiếng Việt vào ChatGPT sẽ không tự động diễn ra nếu các doanh nghiệp lớn không muốn đầu tư vào lĩnh vực này. Chính phủ cần phải hành động để có được thành tựu, vị thế của riêng mình trong cuộc đua về AI.