Có một ngôi chùa thờ hơn 500 nhà báo liệt sĩ

Ngôi chùa lịch sử

Đó là chùa Da (tên cũ, chùa Âu Lạc) tại làng Lộc Đa nay là xóm Hoà Tiến, xã Hưng Lộc, TP Vinh. Chùa Da được xây dựng vào thời vua Thành Thái (1889 - 1907). Theo các vị cao niên kể lại, do ở cạnh cây da cổ thụ, bên một giếng cổ, nên nhân dân trong vùng gọi nôm là chùa Da. Đây là một ngôi chùa cổ với những giá trị lịch sử to lớn gắn với sự huyền bí linh thiêng. Bởi vậy, dân gian có câu “Thánh đền Trìa, Bụt chùa Da”. Chùa Da nằm trên khuôn viên có diện tích 10.000m2, chùa từng có 3 gian làm bằng gỗ lim, lợp ngói âm dương.

Trong những năm 1930 - 1931, đây là nơi hội họp bí mật của Chi bộ Lộc Đa. Cũng tại đây đã chứng kiến cuộc biểu tình của nhân dân làng Lộc Đa, Đức Thịnh, Dũng Thượng... chống thực dân Pháp, đòi tự do, dân chủ. Đặc biệt, trong phong trào Xô Viết, các ông Hoàng Văn Bá, Dương Xuân Kiên là các đảng viên Chi bộ Lộc Đa đã lấy trống đại trong chùa đưa đi đánh, cổ vũ tại cuộc biểu tình ngày 1/5/1930 ở Bến Thủy. Sau này, trống trở thành hiện vật lịch sử, hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Xô Viết - Nghệ Tĩnh. Trải qua bao thăng trầm, biến cố của lịch sử, chùa Da bị xuống cấp và hư hỏng, có lúc chỉ còn lại là dấu tích. Chẳng hạn như năm 1964, chùa bị tháo dỡ, các tượng Phật, đồ tế khí đều bị thất lạc, chứng tích còn lại là giếng nước và nền móng của ngôi chùa cổ... Sau này nhằm đáp ứng nhu cầu, lưu giữ giá trị văn hóa, lịch sử lớn, chùa dần được phục dựng.

Đến năm 2017, UBND tỉnh Nghệ An ban hành Quyết định số 4927/QĐ-UBND ngày 19/10/2017 cho phép khôi phục và tôn tạo. Dưới sự dẫn dắt, tu học của Đại đức trụ trì Thích Đồng Tuệ, chùa đi vào hoạt động ổn định, là nơi để nhiều du khách thập phương và bà con trong vùng đến vãn cảnh, chiêm bái. Đặc biệt nhất, chùa Da hiện đang là nơi thờ tự 511 liệt sĩ là nhà báo, phóng viên của các cơ quan truyền thông, báo chí trên cả nước đã hy sinh trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ: Thông tấn xã Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Báo Quân đội Nhân dân, Báo Nhân Dân, Đài Giải phóng và 23 cơ quan báo chí địa phương các tỉnh... đã hi sinh khi tác nghiệp tại các chiến trường. Trong đó, có thể kể đến liệt sĩ chống Pháp đầu tiên là nhà báo Trần Kim Xuyến, nguyên Phó Giám đốc Nha Thông tin Việt Nam, nay là Thông tấn xã Việt Nam hy sinh ngày 3/3/1947... Bên cạnh đó còn là nơi trưng bày nhiều kỷ vật thiêng liêng của các phóng viên, nhà báo như bút, máy ảnh, mũ…

Người 15 năm đi tìm đồng đội

Đó là nhà báo Trần Văn Hiền (SN 1948), nguyên Phó Tổng Biên tập Báo Nghệ An. Không chỉ là tác giả của bài thơ nổi tiếng "Xin đừng gọi anh là liệt sĩ vô danh", nhà báo Trần Văn Hiền còn là người nặng tình với những đồng đội làm nghề báo đã ngã xuống. Ông dành hơn 15 năm ròng rã đi tìm tên tuổi của 511 nhà báo liệt sĩ, sau đó đưa về thờ tự tại chùa Da.

Mặc dù sức khỏe đã yếu, nhưng khi chúng tôi muốn viết về ngôi chùa Da và hành trình thu thập tư liệu các liệt sĩ nhà báo để về thờ tự tại ngôi chùa thiêng này, mắt ông sáng lên. Đó là câu chuyện về cái duyên đã đưa ông đến với nghề báo và những lần sinh tử với nghề. Ông nhớ lại, vào tháng 10/1965, chàng thanh niên Trần Văn Hiền lúc này mới mười tám tuổi, lên đường nhập ngũ tham gia bộ đội công binh ở Quân khu 4. Đơn vị của ông từng đảm nhận các vị trí chiến lược trên cung đường huyết mạch chi viện cho tiền tuyến miền Nam.

Đến năm 1967, ông chuyển sang làm công tác tuyên truyền. "Năm 1967, Hội Văn nghệ Nghệ An tổ chức trại viết văn, tôi được cử đi dự. Đến năm 1968, tôi về làm công tác tuyên huấn tại Ty Giao thông Nghệ An. Sau đó, tôi được đi học một lớp 9 tháng ở Tổng Liên đoàn Lao động. Khi học xong, về đơn vị, tôi được Tỉnh ủy điều sang công tác tại Báo Nghệ An", nhà báo Trần Văn Hiền nhớ lại. Chính thức bước vào con đường làm báo, ông Trần Văn Hiền được xem như một phóng viên chiến trường. Nơi nào chiến sự diễn ra khốc liệt nhất, ông đều có mặt. Suốt nhiều năm sau đó, ông tham gia các mặt trận chiến đấu với tư cách là một phóng viên chiến trường, rồi lại về công tác tại Báo Nghệ An.

Là người cầm bút, từng đi qua thời chiến, sống dưới mưa bom bão đạn, chứng kiến những đồng đội đã nằm xuống. Khi đó, đứng trước hàng hàng lớp lớp những bia mộ "liệt sĩ vô danh" trái tim ông như thắt lại. Và bài thơ "Xin đừng gọi anh là liệt sĩ vô danh" ra đời. Bài thơ sau đó được Báo Nhân Dân và Báo Quân đội Nhân dân đăng tải làm lay động hàng triệu trái tim. Tuy nhiên, điều khiến nhà báo Trần Văn Hiền day dứt nhất đó là các đồng nghiệp làm báo đã nằm xuống. Hầu hết các liệt sĩ nhà báo hiện nay không còn người thân thờ tự. Họ là những chiến sĩ - nhà báo tuổi còn rất trẻ, không ngại gian khổ hy sinh vào mặt trận và để có được những dòng tin tức mới nhất, ghi lại các khoảnh khắc lịch sử, phản ánh kịp thời, chân thực về cuộc chiến.

Xuất phát từ tình cảm dành cho các đồng đội, ông bắt đầu chắp nối những tư liệu, thông tin về các đồng nghiệp nhà báo liệt sĩ. Ông lặn lội, bỏ ra biết bao thời gian, công sức vào các chiến trường xưa, hoặc đến tận quê hương tìm gặp gia đình, người thân để xác định danh tính, tên tuổi của các liệt sĩ nhà báo, gom nhặt tư liệu... Sau khi hoàn thành danh sách 511 nhà báo liệt sĩ, ông Trần Văn Hiền đã đưa về thờ tại chùa Da, gần nơi ông sinh sống. Hoàn thành tâm nguyện của mình đối với các đồng đội, đồng nghiệp nhưng ông vẫn còn rất trăn trở. Vì đã đi đến tận nhà, gặp thân nhân của các nhà báo liệt sĩ nên ông biết các gia đình nhà báo liệt sĩ phần lớn có cuộc sống khó khăn. Ông mong rằng, cơ quan, tổ chức đoàn thể cần quan tâm nhiều hơn nữa đến gia đình của các liệt sĩ nhà báo.