Đằng sau “lệnh” cấm gửi xe điện

Những ngày gần đây, làn sóng thông báo “không nhận gửi xe điện” lan nhanh từ các chung cư lớn đến những khu trọ nhỏ ở Hà Nội. Tại tổ hợp chung cư HH Linh Đàm với 12 tòa nhà cao 30 - 44 tầng, gần 10.000 căn hộ và khoảng 40.000 cư dân, ban quản lý đã ra thông báo tạm dừng tiếp nhận xe điện dưới tầng hầm vì lo ngại mất an toàn phòng cháy chữa cháy (PCCC). Tiếp đó, tòa nhà CT1 Thạch Bàn (phường Long Biên) cũng phát đi thông báo sẽ tạm dừng và tiến tới ngừng hoàn toàn việc trông giữ thêm các loại xe điện từ ngày 20/12, đồng thời đề nghị cư dân chủ động tìm phương án thay thế. Song song, nhiều khu trọ sinh viên cũng treo biển “cấm xe điện”, khiến người thuê nhà buộc phải gửi xe ở nơi xa hoặc thậm chí rao bán vì không còn chỗ để.

Tình thế ấy trở nên đặc biệt nhạy cảm bởi chính cư dân trong các chung cư và nhà trọ lại có những quan điểm rất khác nhau. Người đang dùng xe điện không giấu nổi nỗi bức xúc khi chủ trương chuyển đổi xanh được thúc đẩy mạnh mẽ mà hạ tầng gửi xe lại thiếu vắng, khiến mỗi ngày họ phải chạy đôn chạy đáo chỉ để tìm một chỗ để xe. Nhiều người làm việc theo ca, sinh viên đi học sớm về muộn, nay lại gánh thêm nỗi bất tiện và rủi ro khi gửi xe tạm ở các bãi ngoài trời. Ngược lại, với người cao tuổi, những gia đình không dùng xe điện, thông báo cấm là một sự yên tâm, họ cho rằng “chỉ cần một chiếc cháy thì cả nghìn căn hộ cũng khó mà thoát”, và trong bối cảnh không ít vụ cháy xe điện được lan truyền, tâm lý ấy cũng dễ hiểu.

Còn chủ các chung cư, chủ nhà trọ chắc chắn không muốn đối đầu với cư dân hay người thuê, vậy mà họ vẫn đưa ra thông báo cấm. Điều này cho thấy họ cũng đang ở thế khó, bởi bài toán PCCC là tối quan trọng. Hỏa hoạn từ xe xăng vốn đã nguy hiểm, nhưng theo đánh giá của lực lượng cứu hỏa, cháy xe điện - đặc biệt khi pin lithium-ion bị sự cố - có thể gây ra đám cháy có nhiệt lượng lớn, cháy lan nhanh và cực kỳ khó kiểm soát. Không chỉ vậy, hệ thống PCCC hiện nay ở hầu hết các khu chung cư, chung cư mini hoặc nhà trọ đều chưa có trang thiết bị chuyên biệt để xử lý cháy pin, người dân cũng chưa có thiết bị và kỹ năng đầy đủ về phòng ngừa rủi ro đối với xe điện. Vì thế, nỗi lo là có thật, và đến lúc phải được nhìn nhận một cách tỉnh táo.

Trong bối cảnh đó, việc UBND phường Hoàng Liệt yêu cầu Ban quản lý chung cư HH Linh Đàm không được từ chối trông giữ xe điện cho thấy sự vào cuộc kịp thời của chính quyền trước những xáo trộn trong đời sống dân cư. Thế nhưng câu hỏi lớn lại lập tức hiện lên: nếu buộc phải nhận xe, mà chẳng may xảy ra cháy nổ gây thương vong, thì ai chịu trách nhiệm? Ban quản lý, chủ đầu tư, chính quyền sở tại hay bản thân cư dân? Một câu hỏi chưa có lời giải khiến những căng thẳng càng tăng lên.

Theo TS Đặng Văn Cường - Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp, “chính từ nỗi lo cháy nổ dẫn đến câu chuyện đang có những quan điểm khác nhau đối với việc sử dụng xe điện và đảm bảo PCCC”. Đây không phải mâu thuẫn giữa “ủng hộ” hay “phản đối” xe điện, mà là sự vênh nhau giữa chủ trương đúng và hạ tầng chưa kịp hoàn thiện.

Từ câu chuyện này, vấn đề căn cốt nhất hiện nay chính là sự thiếu vắng quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn PCCC, mô hình khu gửi xe điện an toàn, và quy định trách nhiệm pháp lý rõ ràng cho từng chủ thể.

Hà Nội và nhiều tỉnh, thành đang đẩy mạnh khuyến khích sử dụng phương tiện xanh nhằm giảm ô nhiễm môi trường. Cụ thể, Hà Nội sẽ bắt đầu cấm xe xăng trong vành đai 1 từ ngày 1/7/2026, đồng nghĩa số người chuyển sang xe điện sẽ tăng mạnh. Nếu hạ tầng chung cư và nhà trọ vẫn chưa sẵn sàng, nếu thiết bị chữa cháy đặc thù cho pin lithium-ion chưa được trang bị, nếu trách nhiệm giữa chủ đầu tư - ban quản lý - chính quyền - cư dân chưa được quy định minh bạch, thì người dân sẽ tiếp tục “quay đi mắc núi, trở lại mắc sông”.

Chuyển đổi xanh là xu hướng đúng và tất yếu trong bối cảnh ô nhiễm không khí đang ngày một nghiêm trọng. Nhưng chủ trương đúng sẽ trở nên lúng túng nếu không có hành lang kỹ thuật đi kèm. Chúng ta không thể để nỗi lo khiến các khu dân cư tự dựng lên rào cản; cũng sẽ không thấu đáo khi yêu cầu tiếp nhận xe điện trong khi chưa có phương án thực sự an toàn. Điều đa số người dân cần không chỉ là những quy định cấm hay không, mà cao hơn, là một hệ thống tiêu chuẩn đủ chặt chẽ để họ yên tâm sử dụng phương tiện xanh và sinh sống.

Và để điều đó thành hiện thực, trách nhiệm phải được quy định rõ ràng, không để bất kỳ ai có thể né tránh khi sự cố xảy ra. Khi an toàn được đảm bảo bằng khoa học và quy chuẩn, chứ không phải bằng sự dè chừng, thì chuyển đổi xanh mới thật sự là con đường của tương lai.