Đánh thức tiềm năng vận tải thủy
Sau sáp nhập, TPHCM tập trung xây dựng hệ thống giao thông thủy, cảng biển... với định hướng trở thành trung tâm vận tải đường thủy tầm cỡ trong khu vực, đặc biệt chú trọng đến vận tải xanh.
Hạ tầng “vàng” cho vận tải xanh
Tuyến vận tải container bằng sà lan điện đầu tiên của Việt Nam do Tập đoàn CMA CGM triển khai, nối các KCN từ phường Bình Dương đến cảng Gemalink (phường Phước Hòa, TPHCM) sử dụng sà lan điện hoàn toàn do hãng tự phát triển.
Mỗi chuyến đi, sà lan có thể chở 180 TEU hàng hóa, hoạt động khứ hồi trên tuyến dài 180km. Với tần suất khai thác ổn định, tuyến vận tải này dự kiến giảm phát thải khoảng 778 tấn CO2 mỗi năm. Đặc biệt, sà lan có thể sạc tại trạm điện mặt trời đang được lắp đặt ngay tại Gemalink.
Đại diện CMA CGM tại Việt Nam cho biết, đơn vị lựa chọn cảng Gemalink nằm ở khu vực cảng Cái Mép - Thị Vải vì đây là một trong những cảng nước sâu hiện đại và năng động nhất Đông Nam Á. Cụm cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải có lợi thế tự nhiên và chiến lược để trở thành điểm khởi phát cho mạng lưới vận tải thủy xanh.
Việc CMA CGM chọn Cái Mép - Thị Vải để khai mở tuyến sà lan điện là một tín hiệu tích cực, không chỉ với môi trường mà còn với sự dịch chuyển chiến lược logistics của Việt Nam. Khi chi phí xanh dần trở thành yếu tố cạnh tranh toàn cầu, phía Nam TP.HCM đang sở hữu “lá bài chiến lược” để vươn lên.
Với hơn 300km sông rạch có thể khai thác giao thông, cùng hệ thống cảng biển nước sâu thuộc loại lớn nhất cả nước, phía Đông TPHCM đang là khu vực có điều kiện lý tưởng để phát triển vận tải thủy xanh. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của hệ thống cảng biển, hệ thống cảng thủy nội địa đã được đầu tư và phát triển không ngừng.
PGS.TS Nguyễn Xuân Khang - chuyên gia logistics thuộc Đại học GT-VT TPHCM phân tích: khu vực phía Đông TPHCM có đầy đủ điều kiện “3T” để phát triển vận tải thủy không phát thải: Tiếp cận cảng biển quốc tế, tiềm năng năng lượng tái tạo, và tầm nhìn trong quy hoạch hạ tầng giao thông đa phương thức. “Nếu được đầu tư bài bản, khu vực phía Đông có thể trở thành trung tâm trung chuyển bằng phương tiện xanh, giúp giảm áp lực đường bộ, đặc biệt trong bối cảnh cao tốc Biên Hòa-Vũng Tàu và các tuyến ven biển đang gần hoàn thành và đưa vào sử dụng”, PGS.TS Nguyễn Xuân Khang khẳng định.
Cùng đó, hiện địa phương cũng đang nghiên cứu phương án phát triển tuyến thủy nội địa chuyên dùng cho container kết nối các KCN tại Phú Mỹ-Tóc Tiên-Mỹ Xuân với cảng Gemalink, TCIT và CMIT, nhằm tối ưu chi phí logistics và phát triển bền vững.
Giao thông thủy là huyết mạch, vận tải xanh là bền vững
Ông Cao Hồng Phong - Phó Tổng Giám đốc cảng Gemalink chia sẻ, doanh nghiệp đang đầu tư hệ thống điện mặt trời để cung cấp nguồn năng lượng sạch cho đội sà lan điện. Nhưng nếu không có khung chính sách rõ ràng và các chương trình thí điểm từ Bộ Xây dựng, rất khó để nhân rộng.
Để phát triển vận tải thủy xanh, TPHCM cần có chiến lược tích hợp vào quy hoạch phát triển giao thông giai đoạn 2025-2035. Trong đó, nên xác định các tuyến vận tải điện ưu tiên, bố trí quỹ đất làm trạm sạc dọc sông Thị Vải, sông Dinh. Bên cạnh đó, cần phát huy hiệu quả luồng xanh logistics kết nối sản xuất và xuất khẩu bằng tuyến vận tải sạch, tiết kiệm. Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, TPHCM đang đứng trước cơ hội rất lớn để đi trước, đón đầu xu thế vận tải xanh để phát huy vai trò của giao thông thủy.
TS Phạm Viết Thuận - Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TPHCM nhận định, giao thông thủy không chỉ là huyết mạch vận chuyển hàng hóa, phát triển logistics mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của thành phố. Nếu TPHCM đầu tư tương xứng thì không chỉ đánh thức tiềm năng giao thông thủy, vận tải xanh, tạo đà phát triển kinh tế biển, kinh tế sông nước mà còn lưu giữ văn hóa sông nước, tạo bản sắc riêng cho đô thị.
Các chuyên gia cũng cho rằng, bên cạnh việc đầu tư hạ tầng cảng, bến thủy, mở mang luồng tuyến, đầu tư cho vận tải xanh đường thủy thì vấn đề tháo gỡ các điểm nghẽn về cơ chế cho thuê đất, quy hoạch sử dụng đất hành lang ven sông rạch cũng rất cần thiết. Khi có cơ chế thì doanh nghiệp sẵn sàng đấu thầu, chung tay cùng thành phố phát triển bến bãi, mở mang du lịch và đầu tư các tuyến buýt đường sông phục vụ người dân, đầu tư công nghệ để giao thông thủy ngày càng xanh hơn, bền vững hơn.
