Đặt tên đường phố tại Thủ đô: Ngân hàng tên danh nhân đã cạn

Nguồn tư liệu danh nhân đặt tên phố đang ít dần.

Sở VH-TT Hà Nội cho biết, hiện nay trên địa bàn Thủ đô đã có 929 đường phố đã được đặt tên đường. Nhưng việc đặt tên tuân thủ theo nguyên tắc nào, vẫn đang là vấn đề gây tranh cãi. Theo đại diện huyện Đông Anh, việc đặt tên trên địa bàn người dân hiện nay vẫn tự đặt. Đặc biệt, theo đại diện của huyện thì hiện nay theo kiểu thấy có tính chất “sử học” là người dân áp dụng tùy tiện làm. Hay như quận Long Biên chỉ vì mối quan hệ làng xã trong việc đặt tên mà chính người dân sống tại địa bàn nhổ cả cọc biển tên lên “trình bày với cơ quan quản lý vì quá bức xúc”.

Theo TS Phạm Quốc Quân - Ủy viên Hội đồng di sản văn hóa quốc gia: Một trong những bất cập lớn nhất của công tác đặt tên, đổi tên đường phố và công trình công cộng trên địa bàn thành phố Hà Nội là vấn đề dự báo và qui hoạch. Do thiếu dự báo nên thời gian chuẩn bị cho tên đường, tên phố đôi lúc không được thấu đáo, khi mà công tác nghiên cứu, khảo sát điều tra chưa được bao nhiêu.

Cũng theo ông Quân, những khu phố của danh nhân lịch sử, danh nhân văn hóa, những văn nghệ sĩ, tướng lĩnh… trước đây, đã không còn đủ quỹ đất cho hôm nay và mai sau, chắc chắn sẽ phải bổ sung ở một nơi khác, theo đó, xử lý hệ thống không còn giá trị.

Ông Phạm Quốc Quân cũng nêu ví dụ việc đặt tên đường phố theo 2 vị vua nhà Mạc gần đây gây xôn xao dư luận do thiếu thông tin chính xác. Theo đó, việc dự báo và qui hoạch hạ tầng đô thị, hạ tầng giao thông tốt sẽ tránh được rất nhiều bất cấp trong công tác đặt tên đường phố Hà Nội.

Trên thực tế, một ngân hàng dữ liệu cho tên đường phố Hà Nội đã bước đầu được hình thành trong những năm qua. Tuy nhiên dù khởi động ngân hàng dữ liệu ấy từ năm 2010, đến nay việc đặt tên danh nhân cho đường phố ở Thủ đô vẫn chưa được làm bài bản, phạm vi chỉ giới hạn. Trong đó ở mức độ hoàn thiện vẫn chỉ ở khu vực Hà Nội cũ, thiếu hẳn toàn bộ khu vực Hà Nội mở rộng, không kể đến những di sản văn hóa vật thể và sau này là phi vật thể, sẽ sử dụng tham chiếu của thành tự nghiên cứu về di sản thì những địa danh lịch sử, danh nhân… cũng phải được làm rõ, với sự đồng thuận từ các nhà nghiên cứu trên từng lĩnh vực.

Theo các chuyên gia, ngoài công tác nghiên cứu cụ thể, ngân hàng dữ liệu phải được đặt trong mạng chung của tên đường, tên phố đã có và sẽ để tránh sự trùng lặp và sát với thực tế dựa trên căn cứ khoa học thuyết phục.

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Nhật- nguyên Viện trưởng Viện Sử học – Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam: Bên cạnh những tên đường, phố, công trình công cộng đáp ứng được yêu cầu khoa học, chính trị, văn hóa và mang tính đại chúng thì cũng có một số tên đường chưa mang tính điển hình hoặc phù hợp tương ứng với tên gọi; không ít tên phố được đặt chưa tương xứng với vị thế của nhân vật một số đường phố quá nhỏ, hẹp, hạ tầng thấp kém.

Có nhiều tên đường phố mang tên danh nhân, nhân vật lịch sử của các triều đại nhưng nhân dân chưa hiểu được người đó là ai, sinh ra ở thời kỳ nào và có công trạng gì đối với đất nước.

Vì vậy, tới đây khi qui hoạch lại việc đặt tên đường phố, Sở VH-TT Hà Nội phải chuẩn bị một “ngân hàng” dữ liệu tên và chia theo loại hình: địa danh, nhân vật, sự kiện… đồng thời lập hồ sơ và lên danh mục các đường phố, công trình công cộng cần đặt tên. Việc lập ngân hàng dữ liệu tên đường, phố và các công trình công cộng cần được coi như là một đề tài khoa học thường niên của Sở VH-TT. Đây là việc làm cần thiết, phải có thời gian và được đầu tư kinh phí.

Còn GS Phan Huy Lê, thành viên Hội đồng tư vấn đặt tên đường phố Thủ đô cũng chia sẻ, sở dĩ có tình trạng trên do là chúng ta chưa làm công tác tuyên truyền cho người dân sinh sống tại địa bàn có tên danh nhân được đặt tên đường phố. Trong thời gian tới Hà Nội nên có một chuyên mục để giới thiệu tên đường, tên phố và đây cũng là vấn đề đã được đề xuất từ lâu.