Đầu tư để phát triển
Mới đây, trong phiên thảo luận tại tổ ở kỳ họp thứ 3 QH khóa XIV, nói về việc tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thành dự án thành phần để triển khai Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành, nhiều ĐBQH đã bày tỏ nhất trí với phương án trên. Nhưng, vì sao một dự án đã từng được QH khóa XIII đồng ý về chủ trương đầu tư đã tròn 2 năm Nghị quyết ra đời mà gần như vẫn giẫm chân tại chỗ trong khi sân bay Tân Sơn Nhất ngày càng quá tải.
Một phương án thiết kế sân bay Long Thành.
Đọc tờ trình tại phiên họp toàn thể của kỳ họp thứ 3 QH khóa 14, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Trương Quang Nghĩa cho biết: Tại Nghị quyết số 94/2015/QH13, Quốc hội đã giao Chính phủ xây dựng phương án cụ thể và chỉ đạo tổ chức thực hiện công tác thu hồi đất một lần cho toàn bộ Dự án, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải quyết việc làm cho người có đất thu hồi; xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội; tổ chức phát triển sản xuất, đảm bảo ổn định đời sống nhân dân vùng chịu ảnh hưởng của Dự án.
Tuy nhiên, “Vì Dự án là dự án quan trọng quốc gia, có quy mô thu hồi đất lớn, đã có quy hoạch từ năm 2005, ảnh hưởng đến đời sống và tình hình phát triển kinh tế - xã hội của cộng đồng dân cư địa phương. Người dân sống trong vùng Dự án không thể đầu tư sản xuất, kinh doanh lâu dài, không được xây dựng nhà ở kiên cố, tách hộ do quyền sử dụng đất bị hạn chế bởi quy hoạch; cơ sở hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội không được đầu tư, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn. Do vậy,việc sớm thực hiện hạng mục bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của Dự án nhằm không những để sớm ổn định cuộc sống của người dân, đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của người dân có đất bị thu hồi, đồng thời còn để đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, đảm bảo tiến độ thực hiện Dự án”- Bộ trưởng Nghĩa cho hay.
Đền bù, tái định cư chính là khâu đầu tiên trong quá trình thực hiện dự án. Vậy vì sao, một khu đất đã được Quy hoạch hơn 20 năm nay; đã được Nghị quyết của QH đồng ý về chủ trương đầu tư mà đến giờ vẫn “nằm im” chờ thời cơ chín muồi. Vấn đề là ở chỗ, trong tất cả các vấn đề được nêu trước đó lại không có phương án cho tái định cư. Nhận thấy bất cập này, Chính phủ đã xin QH chủ trương tách nội dung đền bù, tái định cư thành một dự án thành phần để có thể sớm triển khai.
Vậy vì sao chậm và làm sao để đẩy nhanh Dự án? Tờ trình của Chính phủ giải thích, theo quy định hiện hành Thủ tướng có thể quyết định việc tách này sau khi báo cáo nghiên cứu khả thi của Dự án được Quốc hội thông qua.
Theo tiến độ dự kiến, báo cáo nghiên cứu khả thi của Dự án sẽ được hoàn thiện để trình Quốc hội xem xét thông qua vào năm 2019. Trong khi UBND tỉnh Đồng Nai cần khoảng thời gian ít nhất 3 năm để hoàn thành công tác giải phóng mặt bằng giai đoạn 1 của Dự án. Nếu Quốc hội đồng ý cho tách thì tỉnh Đồng Nai sẽ tổ chức thực hiện giải phóng mặt bằng song song với quá trình lập báo cáo nghiên cứu khả thi.
Dự kiến nếu Quốc hội thông qua báo cáo nghiên cứu khả thi vào năm 2019 thì sớm nhất vào năm 2020 địa phương mới có thể bàn giao mặt bằng sạch cho chủ đầu tư để triển khai các bước tiếp theo của Dự án phù hợp với tiến độ đưa Cảng Hàng không quốc tế Long Thành vào khai thác từ năm 2025 theo Nghị quyết của Quốc hội. Nếu không được tách thì Dự án có thể phải kéo dài khoảng 2- 3 năm, chưa kể kinh phí giải phóng mặt bằng sẽ tăng thêm, đời sống của dân vùng Dự án sẽ gặp thêm nhiều khó khăn.
Chính phủ cho biết, tổng kinh phí khái toán cho công tác giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ tái định cư của Dự án khoảng 23.000 tỷ đồng (trong đó có 5.030 tỷ đồng để xây dựng khu tái định cư). Tổng diện tích đất dự kiến thu hồi cho Dự án là 5.614,65ha.
Thảo luận tại tổ, tỏ quan điểm đồng tình cần ban hành một Nghị quyết riêng, là người từng thẩm tra Dự án, ông Nguyễn Văn Giàu, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho biết: Dự án này là ý tưởng của Thủ tướng Võ Văn Kiệt. Ông đã đến thực địa tại 6 xã và chỉ ra 6.000 ha. Đến thời Thủ tướng Phan Văn Khải bắt đầu chủ trương làm. Người dân vùng này phải chịu đựng lâu rồi, không dám đầu tư xây dựng gì. Lúc thẩm tra tôi đã lùng sục nhiều sân bay thấy khu này thực hiện đường không lưu bay, không vướng gì cả. QH Khóa XIII đã làm rất thận trọng khoa học, nhưng điều kiện hiện nay cần phải có một Nghị quyết riêng cho chặt chẽ, cần giải phóng mặt bằng một lần để tránh đẩy giá đất lên cao.
Với khoản kinh phí 23 nghìn tỷ đồng để thực hiện Dự án mà nhiều ĐBQH băn khoăn, có thể thấy, băn khoăn ấy cũng là đúng trong bối cảnh nợ công đã gần chạm trần; nguồn lực của chúng ta lại có hạn.
Trả lời ĐĐK về vấn đề này, ĐBQH Đỗ Văn Sinh- Phó Chủ nhiệm UB Kinh tế cho biết: Về nguồn lực thì ta mới bố trí trung hạn 2016-2020, đặc biệt là giải phóng mặt bằng cho sân bay Long Thành ban đầu dự kiến 18 ngàn tỷ đồng bây giờ theo báo cáo của UBND tỉnh Đồng Nai lên đến 23 ngàn tỷ đồng, có phải con số cuối cùng chưa? So với nhu cầu vốn đặt ra mới bố trí được 5.000 tỷ đồng, mới được trên 25%, số còn thiếu là rất lớn.
“Trong quá trình thẩm tra Uỷ ban Kinh tế cũng băn khoăn. Bản thân Chính phủ cũng chưa trình được phương án vốn. Trong thảo luận Uỷ ban Kinh tế thấy rằng có thể phải đưa ra hai giải pháp. Nên chăng cho ngay một cơ chế sử dụng ngay quỹ đất, bởi toàn bộ 5.000 ha có 2780ha để xây dựng hạ tầng cho sân bay, 1.050ha là cho quỹ quốc phòng, còn khoảng độ 1.200ha để làm cơ sở dịch vụ. Trong đó thì có thể ta có cơ chế cho sử dụng ngay 1.200 ha đó để đầu tư lại, thu lại tiền từ đó. Đó cũng là một cách tích cực. Giả sử ta có cơ chế cho nhà đầu tư bỏ vào giải phóng mặt bằng, người ta được lấy quyền sử dụng đất đó để xây dựng thì đấy có thể là nguồn. 1.200ha, giả sử 2 triệu/m2 đã ra 24 ngàn tỷ đồng, cái đấy là nguồn lực chứ. Tại sao ta không tính theo hướng đó”- ông Sinh hiến kế.
Còn, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho biết, trong kế hoạch trung hạn Quốc hội đã phê duyệt 5 nghìn tỷ đồng rồi. Còn sau khi giải phóng mặt bằng xong còn có thể hoàn trả một phần vốn để giải phóng mặt bằng từ việc đấu giá quyền sử dụng đất để xây dựng các công trình thương mại và dịch vụ, khấu trừ tiền sử dụng đất khi giao đất tái định cư, nguồn thu từ việc cho thuê đất ngắn hạn đối với các khu vực chưa triển khai xây dựng các hạng mục công trình của Dự án nên cũng thu được một khoản nữa, ngoài ra còn nhiều vốn khác.
“Chính phủ đang chỉ đạo khẩn trương cổ phần hóa Tổng công ty cảng nên huy động vốn, có thể có phương án vừa vốn ngân sách vừa vốn xã hội hóa khi khu bay và an ninh thì Nhà nước đầu tư, còn khu nhà ga thì kêu gọi xã hội hóa được. Khi tham gia sẽ có thêm nguồn lực cho nên tính khả thi cao, giải phóng mặt bằng xong thì có thể làm được ngay”- Phó Thủ tướng bày tỏ.
Xem ra, có nhiều phương án được đưa ra nhưng vấn đề hiện giờ, theo như ĐBQH Đỗ Văn Sinh- nếu đã quyết thì tìm phương án bố trí vốn. Nhu cầu đã thật sự cấp bách rất cần một sự đồng thuận, đồng lòng để dự án sớm đi vào giai đoạn triển khai, góp phần vào sự phát triển khu vực kinh tế phía Nam nói chung.
