Đề phòng bệnh Whitmore

Tỷ lệ tử vong cao

Theo đại diện Bệnh viện Nhi Trung ương, bệnh nhi 15 tuổi (SN 2007 ở xã Mai Lâm, thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hoá) mắc bệnh Whitmore đã tử vong vào đêm ngày 11/11, trong tình trạng suy đa tạng, hoại tử ruột. Trước đó, trẻ được chuyển đến bệnh viện trong tình trạng nặng; phổi tổn thương, suy hô hấp, vẫn còn ban sẩn xuất huyết ở 2 bàn tay (là ngày thứ 12 sau khi khởi phát). Trẻ tiếp tục được thở máy, duy trì vận mạch, sử dụng IVIG, tiến hành lọc máu, xét nghiệm tìm căn nguyên. Các bác sĩ đã chẩn đoán trẻ bị shock nhiễm khuẩn/suy đa tạng/Whitmore.

Theo đó, hai ngày trước khi khởi phát, trẻ đi học về và bị dầm nước mưa, sốt cao liên tục 4 ngày, ho, nổi sẩn ban kèm đau tức ngực phải, đau bụng... Bệnh nhi được điều trị tại 2 bệnh viện địa phương và chuyển lên Bệnh viện Nhi trung ương vào ngày thứ 12 của bệnh.

Hiện Bệnh viện Nhi Trung ương vẫn đang điều trị cho một trường hợp khác mắc Whitmore là bé trai 10 tuổi (SN 2012) ở tại xã Yên Mỹ, huyện Nông Cống. Trường hợp này diễn biến khả quan hơn, vết bội nhiễm đang được kiểm soát, khu trú, và tiếp tục được theo dõi, điều trị rất sát sao.

Theo Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), trong thời gian gần đây, tại một số địa phương có ghi nhận rải rác các trường hợp mắc bệnh Whitmore và dự báo sẽ tiếp tục ghi nhận thêm các trường hợp mắc trong thời gian tới ở nhiều địa phương, nhất là tại các khu vực có điều kiện vệ sinh môi trường bị ô nhiễm là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn sinh sôi, phát triển. Đây tuy là bệnh không thường gặp, không gây thành dịch, nhưng bệnh cảnh thường tiến triển nặng, có tỷ lệ tử vong cao, nhất là ở những đối tượng có nguy cơ cao. PGS.TS Nguyễn Minh Điển - Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương cũng cho hay, điều kiện vệ sinh môi trường bị ô nhiễm sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn gây bệnh sinh sôi, phát triển. Vi khuẩn có thể xâm nhập, gây bệnh qua các vết thương hở, vết trầy xước không được vệ sinh kịp thời.

Vi khuẩn gây bệnh Whitmore gần giống vi khuẩn lao

Theo Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), Whitmore (tên gọi khác là bệnh Melioidosis) do vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây ra. Vi khuẩn này sống trong đất, nước bị nhiễm khuẩn và xâm nhập cơ thể chủ yếu qua da có vết thương hở tiếp xúc trực tiếp với đất, nước bị nhiễm khuẩn B.pseudomallei. Bệnh Whitmore có biểu hiện lâm sàng rất đa dạng, khó chẩn đoán và có thể tử vong nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, đặc biệt ở những người có bệnh nền như: tiểu đường, bệnh gan, thận, phổi mạn tính, suy giảm miễn dịch... Hiện chưa có vaccine phòng bệnh Whitmore.

Về đặc tính của vi khuẩn gây bệnh Whitmore, TS Hoàng Bích Ngọc - Trưởng khoa Vi sinh - Bệnh viện Nhi Trung ương, cho biết vi khuẩn này là trực khuẩn sống trong đất, nước, đặc tính cơ bản cũng tương tự vi khuẩn khác. Tuy nhiên, về tần số xuất hiện trên bệnh nhân thì không nhiều, ít gặp so với vi khuẩn khác. Một số ý kiến cho rằng thời gian vi khuẩn này tồn tại ở ngoài môi trường có thể dài hơn so với một số vi khuẩn khác và chúng có vùng dịch tễ riêng; còn vi khuẩn khác có thể tồn tại khắp nơi. TS Ngọc cũng lưu ý, vi khuẩn gây bệnh Whitmore cũng hơi giống vi khuẩn lao, nó có thể tồn tại trong cơ thể, ẩn náu trong tế bào, khi có điều kiện sẽ gây bệnh.

Theo TS Ngọc, đặc điểm gây bệnh của vi khuẩn này hơi khác một chút so với vi khuẩn thường gặp. Đó là khi vào cơ thể, nó có giai đoạn tấn công. Bình thường vi khuẩn chỉ ở ngoài tế bào, nhưng vi khuẩn này có giai đoạn có thể lọt vào trong tế bào, vì vậy việc tiêu diệt nó cũng có phần khó khăn hơn. Tuy nhiên, trong giới y học, vi khuẩn gây bệnh Whitmore không phải là “vi khuẩn ăn thịt người”, và các bác sĩ vẫn lựa chọn được kháng sinh phù hợp khi làm kháng sinh đồ.

BS Nguyễn Lâm Vĩnh Phúc (khoa Nội Tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa quốc tế Nam Sài Gòn) - nơi từng điều trị cho một nam bệnh nhân (31 tuổi, quốc tịch Campuchia) cho biết, bệnh này có tỷ lệ tử vong cao ở những trường hợp viêm phổi nặng, nhiễm trùng huyết, sốc nhiễm trùng. Những người có bệnh lý nền (đái tháo đường, bệnh gan, thận, phổi mạn tính...) mắc bệnh có khả năng diễn tiến nặng hơn. Bệnh cần được điều trị tấn công bằng kháng sinh đường tĩnh mạch ít nhất 2 tuần, sau đó duy trì bằng kháng sinh đường uống trong tối thiểu 3 tháng, thời gian điều trị thay đổi tùy từng người bệnh, phụ thuộc vào mức độ bệnh và cơ quan tổn thương.

Để chủ động phòng bệnh Whitmore, Bộ Y tế khuyến cáo, người dân cần đảm bảo vệ sinh cá nhân, thường xuyên rửa tay với xà phòng và nước sạch, đặc biệt là trước và sau khi chế biến thức ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi đi làm ruộng, trước khi ăn. Thực hiện ăn chín, uống nước đun sôi để nguội, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm; không giết mổ, ăn thịt động vật, gia súc, gia cầm bị ốm chết. Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với đất, nước bẩn, đặc biệt tại những nơi bị ô nhiễm nặng; không tắm gội, bơi, ngụp lặn ở các ao, hồ, sông tại/gần nơi bị ô nhiễm. Sử dụng đồ bảo hộ lao động (giày, ủng, găng tay…) đối với những người thường xuyên làm việc ngoài trời, tiếp xúc với đất và nước bẩn.

Khi có vết thương hở, vết loét hoặc vết bỏng cần tránh tiếp xúc với đất hoặc nước có khả năng bị ô nhiễm. Nếu bắt buộc phải tiếp xúc thì sử dụng băng chống thấm và cần được rửa sạch đảm bảo vệ sinh. Những người có bệnh nền như: tiểu đường, bệnh gan, thận, phổi mạn tính, suy giảm miễm dịch... cần được chăm sóc, bảo vệ các tổn thương để ngăn ngừa nhiễm khuẩn. Khi nghi ngờ nhiễm bệnh cần đến cơ sở y tế để được tư vấn, khám phát hiện và điều trị kịp thời.

Whitmore là một bệnh nhiễm trùng ở người và động vật. Vi khuẩn B. pseudomallei sống trong đất, nước bị nhiễm khuẩn và xâm nhập vào cơ thể chủ yếu qua da khi có vết thương hở tiếp xúc trực tiếp với đất, nước bị nhiễm khuẩn B. pseudomallei.

Tại Việt Nam, ca bệnh đầu tiên được ghi nhận vào năm 1925 tại TPHCM, sau đó xuất hiện rải rác ở một số địa phương. Bệnh có biểu hiện lâm sàng rất đa dạng, khó chẩn đoán và có thể tử vong nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, đặc biệt ở những người có bệnh nền như tiểu đường, bệnh gan, thận, phổi mạn tính, suy giảm miễn dịch...