Dệt may, da giày: Nỗ lực chủ động nguồn nguyên liệu

Vẫn phải phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu

Xuất khẩu sản phẩm giày dép của Việt Nam hiện nay đang đứng thứ hai thế giới với số lượng lên đến 1,3 tỷ đôi/năm, tập trung tại các thị trường châu Mỹ, châu Âu. Dù đạt kim ngạch xuất khẩu lớn, song ngành da giày vẫn đang đối diện với nhiều thách thức. Theo bà Phan Thị Thanh Xuân - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội da giày và Túi xách Việt Nam (Lefaso), thách thức lớn nhất với ngành hiện nay chính là việc phụ thuộc nhiều vào tình hình của thị trường toàn cầu, bởi trên 90% sản phẩm giày dép đang dành cho xuất khẩu. Rủi ro về thuế quan của Mỹ là một tác động cực kỳ lớn, khi tỷ trọng xuất khẩu da giày vào Mỹ chiếm tới 40%.

Chưa hết, một thách thức nữa chính là nguồn nguyên phụ liệu phục vụ cho sản xuất. Hiện nay dù tỷ lệ nội địa hóa của ngành da giày đã chiếm khoảng 55%, trong đó sản phẩm giày đã chiếm được tới 70%-80%, nhưng nguồn nguyên liệu thô cho sản xuất vẫn phụ thuộc vào việc nhập khẩu từ Trung Quốc. “Đó là chưa kể các hàng rào phi thuế quan ngày càng nhiều và nghiêm ngặt, đang làm tăng chi phí và yêu cầu chặt chẽ tính tuân thủ của doanh nghiệp (DN), tạo ra rủi ro về chuỗi cung ứng và hậu cần” - bà Xuân chia sẻ.

Tương tự đối với ngành hàng dệt may, các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đang thực thi đặt ra yêu cầu quy tắc xuất xứ 2 công đoạn (từ vải trở đi), sản phẩm dệt may phải đảm bảo xuất xứ từ sợi, trong khi các DN trong nước chưa đầu tư được nhiều vào khâu sợi dệt nhuộm. Đây là một thách thức lớn nếu DN không đáp ứng được yêu cầu từ các nhãn hàng. Chính vì thế, việc tìm kiếm thị trường xuất khẩu cũng như nguồn cung nguyên phụ liệu mới, tối ưu hóa quản trị sản xuất, đẩy nhanh tốc độ sản xuất các đơn hàng đã ký là hướng cấp thiết trong thời gian tới.

Về tỷ trọng thị trường xuất khẩu, ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas) cho biết, năm 2024 dệt may Việt Nam đã xuất khẩu gần 44 tỷ USD, trong đó xuất khẩu vào Mỹ 16,6 tỷ USD, chiếm 38,2%. Trong khi đó, thị trường Trung Đông được đánh giá khá tiềm năng, nhưng dệt may Việt Nam chưa khai thác được nhiều (chưa đến 1%) và châu Phi mới khai thác được 0,34%.

“Dệt may đang đối mặt với thị trường biến động bởi những thay đổi về chiến lược dệt may từ thời trang nhanh sang thời trang bền vững. Nhiều thị trường đề ra các tiêu chuẩn mới, các yêu cầu tự chủ nguồn nguyên phụ liệu để tận dụng ưu đãi thuế của các FTAs, điều này phát sinh nhu cầu nhân lực và nguồn vốn rất lớn cho sản xuất nguyên phụ liệu, chuyển đổi kép và kinh tế tuần hoàn…” - ông Cẩm nói.

Nỗ lực tăng tỷ lệ nội địa hóa

Theo chia sẻ của các DN da giày và dệt may, các DN đang nỗ lực đa dạng hoá thị trường, tự chủ nguồn cung nguyên phụ liệu để giúp khai thác tốt cơ hội từ các FTA, đó chính là giải pháp lâu dài để duy trì đà xuất khẩu hiện nay. Tuy nhiên, bên cạnh sự chủ động của cộng đồng DN, rất cần sự hỗ trợ từ phía nhà quản lý. Theo Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Lefaso Phan Thị Thanh Xuân, các cơ quan Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài cần hỗ trợ DN nghiên cứu thị trường chuyên sâu, nhằm xây dựng cơ sở dữ liệu xuất khẩu và giúp kết nối các khách hàng tiềm năng.

Mặt khác, các cơ quan Thương vụ giúp DN thúc đẩy các hoạt động xúc tiến thương mại, thu hút nhà đầu tư sản xuất, nhà phân phối nguyên phụ liệu nước ngoài vào đầu tư sản xuất và xây dựng các chuỗi, các kênh phân phối nguyên phụ liệu, nhằm đa dạng hóa nguồn cung và phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ cho ngành hàng da giày tại Việt Nam.

Với ngành dệt may, theo kiến nghị của Vitas, Bộ Công thương tích cực đàm phán với Mỹ không tăng thuế nhập khẩu dệt may. Đồng thời hỗ trợ triển khai các khu công nghiệp dệt, nhuộm và các khu công nghiệp dệt may lớn, thu hút đầu tư vào sản xuất vải, nguyên phụ liệu để tăng tỷ lệ nội địa hóa theo Chiến lược dệt may và da giày đã được phê duyệt.

Nhận thấy Việt Nam còn yếu về chuỗi cung ứng hoàn chỉnh, bà Trần Thu Quỳnh - Tham tán Việt Nam tại Canada cho rằng, nếu tiếp tục gia tăng kim ngạch xuất khẩu dựa trên các đơn hàng gia công, đặc biệt ở phân khúc trung cấp sẽ ngày càng kém hiệu quả, vì Việt Nam không còn nhiều lợi thế cạnh tranh về chi phí. Thay vào đó, bà Quỳnh đề nghị các DN cần đẩy mạnh phát triển sản phẩm mang thương hiệu Việt, tập trung vào những phân khúc thị trường ngách tiềm năng có biên lợi nhuận cao.

Để làm được điều này, DN Việt cần tích cực tham gia các hội chợ, triển lãm quốc tế; tính đến chiến lược chuyên môn hóa vào các dòng sản phẩm đặc thù như giày dép bảo hộ, giày đồng phục công nghiệp, trang phục biển, quần áo trẻ em, quần áo tơ lụa hay sản phẩm nội thất chuyên biệt… Những thay đổi này sẽ giúp DN xây dựng thương hiệu riêng uy tín, giảm phụ thuộc vào đơn hàng gia công và tránh bị ép giá khi Việt Nam mất dần lợi thế về nhân công giá rẻ.