Di tích cấp quốc gia đền Trung Đô: Tiền đi liền với… họa

Nhiều cột của đền chính đã bị mối mọt gặm thủng từng hố lớn.

Tu sửa xong, vẫn xuống cấp

Đền Trung Đô nằm ở xã Bảo Nhai (Bắc Hà, Lào Cai), đây được coi như cửa ngõ để dẫn lên khu vực trấn ải quan trọng. Cũng chính vì lý do này nên hơn 300 năm về trước, trong kì khôi phục nhà Lê, anh em tướng quân Vũ Văn Uyên và Vũ Văn Mật đã lên đây, kết hợp với tướng quân miền biên ải Hà Giang có tên Hoàng Vần Thùng lập cứ thành Trung Đô để chống lại nhà Mạc.

Vì những đóng góp này, các tướng quân trên đã được nhân dân lập đền để thờ tại thôn Trung Đô. Theo người dân, trước, đền thờ khá bề thế, với những phiến đá xanh kê chân tảng hoành tráng, được đục đẽo hết sức công phu.

Tuy nhiên, theo năm tháng, đền thờ đã xuống cấp và hư hỏng. Sau chỉ còn lại một ngôi miếu nhỏ, do dân gia cố lại cùng 30 hòn đá tảng kê chân cột là chứng tích. Để lưu giữ một di tích, sau rất nhiều quá trình khảo sát và sưu tập chứng cứ, ngày 22-8-2008, Bộ VHTT&DL đã kí Quyết định 71/2008/QĐ/BVHTTDL chính thức công nhận đền Trung Đô thành Di tích Lịch sử cấp Quốc gia.

Từ sự công nhận này, yêu cầu phục hồi lại di tích đã trở thành chủ trương của Bộ VHTT&DL cũng như của tỉnh Lào Cai. Ý định này chính thức trở thành hiện thực khi chương trình tu bổ, tôn tạo, chống xuống cấp di tích trong giai đoạn 2006 – 2010 trên địa bàn tỉnh Lào Cai đã được phê duyệt. Với 8 di tích được tôn tạo cùng một làng văn hóa, tổng mức đầu tư trên 28 tỷ đồng, đền Trung Đô cũng đã được xây mới. Quy mô xây mới gồm 3 phần chính: Nhà đền chính, Nhà tả vu, Nhà hữu vu, Nhà phương đình; cấu kiện sử dụng chủ yếu là gỗ.

Được khởi công ngày 15/9/2009, hơn 3 tháng sau, đến ngày 25/12/2009, đền Trung Đô đã hoàn thành, trước cảnh náo nức đón chờ của bà con và lãnh đạo huyện, tỉnh.

Tuy nhiên, niềm vui ấy lại “ngắn tày gang”, vì chỉ 6 năm sau di tích này đã… trầm trọng xuống cấp. Theo con đường mới được đầu tư, cũng đang xuống cấp nhanh chóng, qua khu Thành Trung Đô, Bến Thuyền, chúng tôi tìm vào Đền.

Đại diện Ban quản lý, ông thủ nhang có tên Vàng Văn Tiến cứ lắc đầu quầy quậy vì sự xuống cấp đến không thể cưỡng lại. Hiện nay tại Nhà đền chính, mối mọt đã xông tứ tung. Để tránh mái chính sụp xuống, người ta đã phải dùng cột gỗ để gia cố và chống lại những chiếc quá giang đang bị nứt bửa, trông rất chật chội và phản cảm.

Đưa chúng tôi ra phía sau đền chính, ông Tiến còn chỉ cho những thân cột bị mối mọt xông thành hố sâu hoắm. Vẫn biết rằng, gỗ làm mới và trùng tu đền chùa phần lớn đều bằng gỗ tứ thiết, có khả năng chống lại mối mọt, chúng tôi đưa ra câu hỏi thì ông Tiến cho biết: Chả biết làm bằng gỗ gì đâu! Nhưng nếu gỗ tốt thì con mối, con mọt nó cũng sợ và “ăn” không đến mức như vậy.

Cùng với mối mọt, hiện nay phần nền của đền Trung Đô cũng lún sụt. Nhiều nơi gạch nát vỡ, vỉa lát đã chênh nhau đến cả chục phân. Theo ông Tiến, hiện nay, để tránh nguy cơ sụp đổ, ảnh hưởng đến tính mạng nhân dân và du khách, vừa qua, Sở VHTT&DL tỉnh Lào Cai đã “bảo xã” (Công văn số 157/SVHTTDL – DSVH, ngày 14/2/2015) là nên tạm đóng cửa Đền, bày đặt lư hương để du khách và bà con trong vùng bái vọng bên ngoài sân.

Sân và nền Đền đang lún nứt ở nhiều chỗ

Tất cả đều không biết!

Để rõ hơn vấn đề, chúng tôi tìm đến UBND xã Bảo Nhai. Tuy nhiên, ông Đinh Mạnh Ninh, Chủ tịch xã từ chối với lý do: Phải lên Ủy ban huyện (cách gần 30km) để xin giấy giới thiệu ông mới làm việc và cung cấp số liệu.

Cực chẳng đã, chúng tôi lại phải tìm đến Sở VHTT&DL tỉnh Lào Cai. Trước ý kiến của người dân, ngày 14/1/2015, Sở này đã có công văn gửi xã, yêu cầu “đóng cửa Đền” do Phó giám đốc Nguyễn Thị Tố Uyên kí (dấu bị đóng ngược).

Sau đó, ngày 26/5/2015, cùng với các Sở như Kế hoạck Đầu tư, Tài chính, Xây dựng, Sở VHTT&DL đã có biên bản làm việc và các báo cáo cho tỉnh, nguyên nhân chính được đưa ra là do mối mọt. Tuy nhiên, đến nay, sau rất nhiều tháng được nhắc nhở, tiến hành khảo sát, đánh giá và lên phương án “cứu” đền Trung Đô, nhưng khi làm việc, ông Giám đốc Sở VHTT&DL đã hầu như không nắm được số tiền đầu tư là bao nhiêu, đơn vị nào thi công, công trình có tham gia đấu thầu hay không…

Lý giải vấn đề này, ông Thắng cho biết, ông mới về nhận nhiệm vụ. Tất cả “những cái này” đều do giám đốc trước là ông Trần Hữu Sơn “nắm” và “quản lý”. Được biết, chính do những loằng ngoằng này mà đã nhiều lần đích thân Chủ tịch tỉnh Lào Cai Doãn Văn Hưởng phải “chắp bút” và kí tên để chuyển vụ việc đến yêu cầu Sở VHTT&DL Lào Cai làm rõ.

Gần đây nhất, lại chính ông Hưởng phải kí tiếp công văn mang số 3387/UBND – QLĐT vào ngày 6/8/2015, nêu rõ: Về công trình đền Trung Đô, xã Bảo Nhai: Yêu cầu Sở VHTT&DL báo cáo làm rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân dẫn đến tình trạng xuống cấp nhanh của công trình mới được đầu tư.