Điểm mặt các ‘kênh’ dễ bị tội phạm lợi dụng rửa tiền

4 “đối tượng” vào tầm ngắm

Theo phân tích của Ngân hàng Nhà nước, các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán, điển hình là các ví điện tử có dấu hiệu bị lợi dụng cho các hoạt động bất hợp pháp (đánh bạc online, cá độ bóng đá, lừa đảo chiếm đoạt tài sản…). Lực lượng đặc nhiệm tài chính (FATF) cũng khuyến nghị, các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán (đặc biệt là cung ứng dịch vụ ví điện tử) cần phải chịu sự điều chỉnh của pháp luật về phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố.

Ngoài ví điện tử, các tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ tài sản ảo cũng là một kênh để tội phạm lợi dụng rửa tiền, tài trợ khủng bố khi chúng có thể dễ dàng chuyển đổi các khoản tiền thu được thông qua những hoạt động bất hợp pháp thành tiền “sạch”, hoặc chuyển các khoản tài trợ cho khủng bố thông qua việc mua bán, trao đổi đồng tiền ảo ở các quốc gia khác nhau.

Báo cáo số 255/BC-BTP ngày 29/10/2018 của Bộ Tư pháp về việc “Rà soát, đánh giá toàn diện thực trạng pháp luật, thực tiễn về tài sản ảo, tiền ảo ở Việt Nam và quốc tế; nhận diện, đề xuất các định hướng hoàn thiện” đã đề cập đến việc tiền ảo, tài sản ảo có nguy cơ bị lạm dụng để thực hiện các hoạt động phi pháp trong đó có rửa tiền, tài trợ khủng bố (chủ yếu do tính ẩn danh khi các thông tin cụ thể được mã hóa và chỉ có người sở hữu khóa cá nhân mới truy cập được vào các thông tin này).

Hiện nay, Bitcoin và nhiều đồng tiền ảo được giao dịch rộng rãi trên các sàn giao dịch tiền ảo như một loại “chứng khoán”. Với việc gia tăng giá trị nhanh chóng trong thời gian qua, các đồng tiền ảo đã thu hút sự quan tâm của hàng triệu nhà đầu tư trên khắp thế giới, trong đó có Việt .

Hoạt động kinh doanh, giao dịch mua bán tiền ảo, tài sản ảo diễn ra hết sức sôi động và đang tạo ra các cơn sốt giao dịch trong thời gian qua ở Việt Nam. Trong khi đó hệ thống pháp luật của nước ta chưa có quy định pháp lý điều chỉnh hoạt động phát hành, mua bán, trao đổi tiền ảo, tài sản ảo, cũng chưa quy định đơn vị chính thức quản lý việc phát hành và giao dịch tiền ảo, tài sản ảo. Các hoạt động trao đổi, mua bán tiền ảo trên các các sàn giao dịch tiền ảo hiện vẫn đang nằm ngoài sự điều chỉnh của pháp luật, chưa chịu sự quản lý của pháp luật.

Về các tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ cho vay trực tuyến (cho vay ngang hàng - P2P lending), hình thức này cho phép người cho vay và người vay tiền giao dịch trực tiếp trên nền tảng internet mà không thông qua ngân hàng hoặc các tổ chức trung gian tài chính khác.

Hiện trên thị trường có khoảng 100 công ty trong lĩnh vực P2P lending, bao gồm công ty đã hoạt động chính thức lẫn trong giai đoạn thử nghiệm (theo dự thảo mới đây), trong đó, nhiều công ty có nguồn gốc từ Trung Quốc, Nga, Singapore, Indonesia…. Do đó, hoạt động cho vay trực tuyến tiềm ẩn nhiều rủi ro (rủi ro cho vay, rủi ro thông tin, rủi ro phòng chống rửa tiền, rủi ro an ninh mạng...) tác động bất lợi, bất ổn đến an sinh xã hội.

Cũng giống như lĩnh vực tiền ảo, tài sản ảo, pháp luật Việt Nam hiện nay chưa có quy định về hoạt động cho vay trực tuyến, nhưng cũng không có quy định cấm đối với hoạt động này. Cuối cùng, theo Ngân hàng Nhà nước, các tổ chức, cá nhân kinh doanh dịch vụ cầm đồ cũng có dấu hiệu biến tướng tiếp tay cho hoạt động “tín dụng đen”, là nơi tiêu thụ các tài sản do phạm tội mà có, từ đó tiếp tay cho tội phạm lừa đảo, trộm cắp, cờ bạc…

Cần rà soát kỹ

Ông Phạm Tiên Phong, Cục Phòng chống rửa tiền, Ngân hàng Nhà nước khẳng định, Ngân hàng Nhà nước đang xây dựng Dự án Luật Phòng chống rửa tiền (sửa đổi) và phối hợp với các bộ, ngành có liên quan đề xuất đưa vào chương trình xây dựng Luật của Quốc hội. Theo đó, Ngân hàng Nhà nước đề nghị bổ sung các tổ chức, cá nhân kinh doanh 4 dịch vụ trên vào danh sách đối tượng phải báo cáo theo Luật Phòng chống rửa tiền. Bốn đối tượng bao gồm các cá nhân và tổ chức cung cấp: dịch vụ trung gian thanh toán; dịch vụ kinh doanh tiền ảo, tài sản ảo; dịch vụ cho vay online; dịch vụ cầm đồ.

Các đối tượng trên thực hiện nghĩa vụ báo cáo, cung cấp, lưu giữ thông tin theo quy định của Luật Phòng chống rửa tiền, thực hiện nghĩa vụ “người gác cổng”, có trách nhiệm báo cáo Ngân hàng Nhà nước khi nghi ngờ hoặc có cơ sở hợp lý để nghi ngờ tài sản trong giao dịch có nguồn gốc do phạm tội mà có hoặc liên quan tới rửa tiền.

Ông Phong nhấn mạnh, việc mở rộng phạm vi của đối tượng báo cáo góp phần tăng cường nhận thức về công tác phòng chống rửa tiền đến nhóm các đối tượng báo cáo được mở rộng. Hoạt động phòng chống rửa tiền được tăng cường sẽ góp phần giảm thiểu tội phạm, đặc biệt là các tội phạm kinh tế gắn với tham nhũng, lừa đảo, buôn lậu…, tăng cường trật tự, an toàn xã hội, tăng niềm tin của dân chúng.

Trong khi đó, theo quan điểm của chuyên gia tội phạm học - Trung tá Đào Trung Hiếu, kinh nghiệm từ Singapore, trước khi hoàn thiện khung pháp lý chính thức, nên tiếp cận và đưa ra các quy định quản lý “mềm”, như quy định về chống rửa tiền, trốn thuế hay nhận diện khách hàng. Đây là cách quản lý sẽ có lợi cho tất cả các bên, bao gồm cơ quan quản lý, khách hàng, nhà đầu tư…