Điện ảnh Việt: Chưa cân bằng thương mại và nghệ thuật

Ngày càng nhiều phim trăm tỷ

Chỉ trong 5 tháng đầu năm 2025, thị trường điện ảnh Việt Nam đã chứng kiến một kỷ lục chưa từng có: 9 bộ phim nội vượt mốc 100 tỷ đồng doanh thu. Đáng chú ý, có tác phẩm đạt được cột mốc này chỉ sau vài ngày công chiếu. Thành tích ấn tượng này cho thấy sức bật đáng kể của phim Việt trong cuộc đua phòng vé, mở ra một bức tranh khởi sắc cho toàn ngành.

Dẫn đầu doanh thu là “Bộ tứ báo thủ” của Trấn Thành, hiện đã thu về 332 tỷ đồng. Theo sau là “Nhà gia tiên” của Huỳnh Lập, bộ phim đề tài tâm linh đạt 237 tỷ đồng và trở thành hiện tượng phòng vé. “Nụ hôn bạc tỷ” của Thu Trang cũng là một tác phẩm hài tình cảm đã gây bất ngờ với 211 tỷ đồng… Các bộ phim khác như: “Chị dâu” (107,3 tỷ), “Quỷ nhập tràng” (126 tỷ) và “Đèn âm hồn” (105 tỷ)... tiếp tục nối dài danh sách phim Việt trăm tỷ.

Gần đây nhất, ba cái tên mới gia nhập "câu lạc bộ" này gồm “Thám tử Kiên”, “Địa đạo - Mặt trời trong bóng tối” và “Lật mặt 8”, cho thấy sự duy trì ổn định của làn sóng phim nội ăn khách.

Việc liên tiếp xuất hiện những bộ phim Việt đạt doanh thu trăm tỷ cho thấy điện ảnh Việt đang bước vào giai đoạn phát triển sôi động về mặt thương mại. Những con số ấn tượng này không chỉ phản ánh sự mở rộng của thị trường mà còn cho thấy tiềm năng sinh lời đáng kể của các dự án phim nội, nếu được đầu tư đúng hướng và khai thác hiệu quả thị hiếu khán giả.

Đạo diễn - NSƯT Bùi Trung Hải cho rằng, doanh thu của phim Việt trong những tháng vừa qua tương đối khởi sắc. Có một điều bất ngờ là hầu hết các phim đạt doanh thu cao lại là các phim kinh dị, có yếu tố tâm linh của văn hóa Việt. Điều đó chứng tỏ các khán giả Việt Nam đang khá hào hứng với thể loại phim này.

Như bộ phim “Đèn âm hồn” của đạo diễn Hoàng Nam tuy vẫn còn nhận nhiều ý kiến trái chiều về mặt nghệ thuật và kỹ thuật, nội dung phim… nhưng thành công về mặt doanh thu đã cho thấy sự quan tâm ngày càng lớn của khán giả đối với đề tài tâm linh – kinh dị mang màu sắc dân gian. Đây là một hướng đi tiềm năng, mở ra cơ hội để các nhà làm phim khai thác sâu hơn những giá trị văn hóa truyền thống kết hợp với yếu tố giải trí hiện đại.

Vì sao phim chất lượng tốt lại vắng khán giả?

Tuy nhiên, theo đạo diễn Bùi Trung Hải, nếu chỉ dựa vào doanh thu gần đây, đặc biệt là mùa phim Tết Nguyên đán 2025, để khẳng định điện ảnh Việt đang trên đà phát triển bền vững thì vẫn còn quá sớm.

“Thành công hiện tại của điện ảnh Việt vẫn mang tính thời điểm. Bên cạnh đó, yếu tố quảng bá đang chiếm vai trò quá lớn, thậm chí có lúc lấn át cả chất lượng thật sự của tác phẩm. Thị hiếu khán giả luôn thay đổi – không chỉ theo dòng chảy của thị trường trong nước mà còn chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ các xu hướng thẩm mỹ của điện ảnh nước ngoài. Vì vậy, để đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao của công chúng, các nhà làm phim nên mạnh dạn thử nghiệm những thể loại mới, không ngừng sáng tạo để thích ứng với sự chuyển động của thị trường” - ông Hải nêu quan điểm.

Ông Nguyễn Văn Tân - Phó Chủ tịch thường trực Hội Điện ảnh Việt Nam cho rằng, có những bộ phim nói đúng, nói trúng về những vấn đề đang “hot” và có cả sự tham gia của những ngôi sao, góp phần thu hút nhiều khán giả đến xem, đặc biệt fan hâm mộ. Tuy nhiên, con số doanh thu không nói lên chất lượng nghệ thuật của một tác phẩm điện ảnh. Có những bộ phim đạt chất lượng tốt về nội dung và nghệ thuật, phản ánh những vấn đề sâu sắc của thời cuộc, của lịch sử…nhưng lại kén khán giả.

“Cũng có những câu chuyện nghịch lý diễn ra từ trước đến nay là có những bộ phim đạt giải cao ở những liên hoan phim quốc tế, lại không thu hút được khán giả trong nước. Lý do ở đây chủ yếu là vấn đề thị hiếu của khán giả” - ông Tân cho biết.

Cùng với đó là công tác quảng bá, truyền thông cho bộ phim đó. Hiện nay, không chỉ riêng điện ảnh mà cả những loại hình nghệ thuật biểu diễn khác như âm nhạc, sân khấu… công tác truyền thông, quảng bá không tốt thì cũng không hút được khán giả.

Cần một chiến lược dài hơi

Những tranh luận về chất lượng nội dung và giá trị nghệ thuật của loạt phim Việt trăm tỷ thời gian gần đây càng cho thấy điện ảnh nước nhà đang rất cần một chiến lược phát triển dài hơi, có định hướng rõ ràng và bền vững.

Nhà biên kịch Trịnh Thanh Nhã cho rằng, câu nói “điện ảnh tồn tại nhờ phim thương mại, phát triển nhờ phim nghệ thuật” là một định lý chưa bao giờ cũ với mọi nền điện ảnh trên thế giới. Khi các nhà đầu tư đã “no” từ doanh thu, có lãi để tái đầu tư thì chắc chắn họ sẽ mong muốn có những tác phẩm nghệ thuật “ghi danh”.

Tuy nhiên, theo bà Nhã, để tồn tại trong một thị trường điện ảnh ngày càng phát triển thì mỗi bộ phim đều phải đòi hỏi cao hơn, từ nhà đầu tư, nhà sản xuất đến các nghệ sĩ để các sản phẩm điện ảnh vừa có thể thu hút khán giả, vừa có giá trị văn hoá cao.

Còn theo đạo diễn Bùi Trung Hải, chúng ta phải đi vào những giá trị cốt lõi của điện ảnh là chất lượng của các bộ phim. Trong thời điểm hiện nay, ai cũng hiểu việc quảng bá cho các bộ phim là không thể thiếu được và nó đóng vai trò quan trọng để nâng cao doanh thu. Tuy nhiên không nên lạm dụng, để nó lấn át, thay thế cho chất lượng thực sự của mỗi bộ phim. Bởi khi đó sẽ tạo ra tình huống khó xử cho cả người làm phim, nhà phát hành và khán giả.

Cũng theo ông Hải, việc nâng cao chất lượng của các bộ phim liên quan mật thiết đến quy trình đào tạo, giáo dục. Các trường lớp đào tạo cũng phải thấy sự cần thiết phải đổi mới, phải nâng cấp việc áp dụng những phương pháp làm phim, những quan niệm sáng tác mới cho các nhà làm phim để tăng cường khả năng cạnh tranh của phim Việt không chỉ trong nước mà cả ở quốc tế.

“Việc thường xuyên cập nhật và nâng cao hiểu biết của khán giả về các thành tựu điện ảnh lớn, những bộ phim tiêu biểu của Việt Nam và thế giới là điều rất cần thiết. Điều này không chỉ giúp khán giả mở rộng kiến thức, nâng cao gu thẩm mỹ mà còn tạo nền tảng bền vững cho sự phát triển của điện ảnh trong nước. Khi được trang bị đầy đủ kiến thức và khả năng cảm thụ, khán giả sẽ không còn lúng túng hay mất phương hướng trong việc thưởng thức, đánh giá các bộ phim trong nước cũng như quốc tế” - ông Hải nhấn mạnh và cho rằng, khi khán giả có nền tảng thẩm mỹ tốt, họ sẽ không chỉ chọn phim vì yếu tố giải trí, mà còn biết trân trọng chiều sâu nội dung và hình thức thể hiện nghệ thuật.

Một số ý kiến chuyên gia cũng cho rằng, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ dài hơi cho các tác phẩm có giá trị nghệ thuật, như đặt hàng, quảng bá, trợ giá vé hoặc phát hành qua nền tảng trực tuyến. Các nhà làm phim cũng cần đổi mới tư duy, kết hợp hài hòa giữa tính nghệ thuật và tính đại chúng. Đồng thời, việc nâng cao trình độ thẩm mỹ, kiến thức điện ảnh cho công chúng cũng là yếu tố quan trọng. Chỉ khi những tác phẩm giá trị được khán giả đón nhận rộng rãi, nền điện ảnh Việt Nam mới có thể phát triển bền vững cả về nghệ thuật lẫn thương mại.