Doanh nghiệp xoay xở trong 'cơn khát' đơn hàng

Chị Bùi Thị Thu, công nhân ngành may mặc (Gia Viễn, Ninh Bình) cho biết, thời điểm này mọi năm, chị thường xuyên được tăng ca vào thứ 7, chủ nhật, còn các ngày thường thì làm từ 7h sáng cho đến 21h tối vì lượng đơn hàng của công ty nhiều, lãnh đạo phải gia tăng sản xuất để kịp trả đơn hàng cho đối tác. Thế nhưng, năm nay thì khác, công nhân ở công ty chị Thu làm việc từ 8h sáng nhưng đến 16h30 đã tan ca. Trong khi đó, ngày thứ 7 và chủ nhật thì được nghỉ dài. “Do không có đơn hàng, mỗi tuần các công nhân của công ty còn được thay phiên nghỉ vì không có việc. Thu nhập giảm đi trông thấy” – chị Thu cho hay.

Thực tế đúng là ngành may mặc đang đối diện với những khó khăn do đơn hàng đang thiếu hụt mạnh. Trong khi thời điểm này mọi năm, các doanh nghiệp (DN) ngành may phải tấp nập gia tăng sản xuất vì đơn hàng thường đã có đến hết quý I của năm sau. Theo Chủ tịch Hội Dệt may Thêu đan TPHCM Phạm Xuân Hồng, kim ngạch xuất khẩu của ngành dệt may tăng trưởng chủ yếu rơi vào các tháng đầu năm. Song từ tháng 7/2022 tới nay, các DN đang rất khó khăn, nhiều DN dệt may ở khu vực TPHCM đang sụt giảm đơn hàng mạnh tập trung vào thị trường Mỹ, EU bởi sức ép lạm phát lớn, người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu.

“Không chỉ gặp khó khăn về số lượng đơn hàng, đơn giá hàng dệt may cũng bị giảm hơn 20%, thậm chí có đơn hàng giảm tới 40 - 50%. Trong 10 tháng qua, tổng kim ngạch xuất khẩu của đơn vị tăng khoảng 8% so cùng kỳ năm 2021, song các đơn hàng bị thiếu do đối tác dịch chuyển sang những thị trường có giá nhân công rẻ, thuế suất thấp như Bangladesh, Myanmar, châu Phi,...” - ông Hồng chia sẻ.

Cũng cho rằng bức tranh ngành may mặc dịp cuối năm khá ảm đạm, ông Vũ Đức Giang - Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas) nhấn mạnh, ảnh hưởng từ cuộc xung đột địa chính trị tại một số quốc gia; việc thắt chặt chi tiêu do lạm phát ở Mỹ và châu Âu; lãi suất tăng cao và chênh lệch tỷ giá đang khiến nhiều DN xuất khẩu hàng gặp khó khăn trong sản xuất. “Sức mua toàn cầu giảm, khiến đơn hàng của ngành dệt may trong quý IV/2022 và quý I/2023 giảm bình quân từ 20-27% so với cùng kỳ. Song tỷ lệ này được đánh giá còn thấp hơn so với ngành da giày, gỗ...” - ông Giang cho biết.

Quả thực, nhìn sang ngành da giày, tình hình không khá hơn. Theo chia sẻ của đại diện Hiệp hội Da giày-Túi xách Việt Nam, ngành này đang tồn kho lớn do bị gián đoạn nguồn cung ứng, nhu cầu tiêu dùng trên thế giới giảm. Để ứng phó tình trạng trên, các DN buộc phải giảm thời gian sản xuất; đồng thời đàm phán với đối tác để sử dụng lại những đơn hàng trong thời gian dịch bệnh, nhằm duy trì hoạt động, bảo đảm thu nhập cho người lao động.

Tương tự các ngành xuất khẩu khác như gỗ, lâm sản cũng đang đối diện với hàng loạt khó khăn do lâm cảnh “đói đơn hàng”. “Mọi năm, nhiều đối tác đã tất bật đặt hàng cho năm tới nhưng thời điểm này việc đặt hàng cho năm tới rất hạn chế” – chủ một DN xuất khẩu gỗ tâm tư.

Với ngành điều, tình hình cũng không khả quan hơn. Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), tỷ giá USD tăng nhưng tính ra DN không vui nổi vì nhu cầu thế giới giảm khiến ngành điều rơi vào giai đoạn ảm đạm với mức tiêu thụ đang giảm ít nhất 20-25% so với lúc ổn định. Đặc biệt, do ảnh hưởng từ lạm phát tăng cao nên sức tiêu thụ tại các thị trường lớn như Mỹ (chiếm khoảng 30% lượng xuất) và châu Âu (chiếm 25%) đều kém đi rõ rệt, người dân không dành tiền cho các mặt hàng không thiết yếu như hạt điều.

Để khắc phục những khó khăn trước mắt, nhiều DN đang nỗ lực tìm kiếm đơn hàng đảm bảo chỉ tiêu xuất khẩu, đáp ứng nguồn vốn cho đổi mới công nghệ. Cùng với đó, các DN đang tận dụng triệt để các lợi thế từ các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã tham gia. Theo ông Vũ Đứng Giang - Chủ tịch Vitas, với 17 FTA hiện có đã mở ra nhiều cơ hội, song đến nay các DN còn bỏ lỡ khiến hàng hóa Việt Nam mới chỉ chiếm chưa đầy 2% thị phần tại thị trường EU khi tham gia Hiệp định EVFTA. Do đó, tận dụng được các FTA sẽ là một lực đẩy cho các DN gia tăng sản xuất, xuất khẩu trong thời gian tới.