Độc đáo cây gạo di sản

Xã Thạch Hóa nằm ở thượng nguồn sông Gianh với khung cảnh hữu tình, một bên là sông, một bên là những dãy núi đá vôi trùng điệp. Những năm gần đây, vùng đất này được nhiều người biết đến với khu vực bảo tồn tự nhiên loài voọc gáy trắng, thuộc bộ linh trưởng quý hiếm. Ở xã Thạch Hóa, voọc gáy trắng sinh sống trên những dãy núi đá vôi với thức ăn chủ yếu là lá cây bìm bìm, rau ráng, lá giang, được người dân đồng lòng bảo vệ... Sừng sững bên cánh đồng lúa, cây gạo nằm trong khu vực rừng đặc dụng bảo vệ đàn voọc gáy trắng Tuyên Hoá. Cây gạo cổ thụ ở thôn Thiết Sơn có chu vi gốc 18m, chu vi thân 14m, cao khoảng 25m. Thân cây to đến mức 10 người đứng dưới gốc mà như bị gốc cây nuốt chửng. Cạnh cây gạo có một miếu thờ mà người dân gọi là miếu thờ thần rừng.

Theo ông Mai Xuân Thưởng (92 tuổi, ở thôn Thiết Sơn, Thạch Hoá), cây gạo hoa cam này đã có hàng trăm năm tuổi. Trước đây, trong khu vực lèn này còn có một số cây gạo tương tự nhưng trải qua thời gian và chiến tranh, nay chỉ còn một cây duy nhất. Ông Thưởng nhớ lại, khi ông sinh ra, cây gạo đã phát triển rất lớn. Cây gạo là một nhân chứng lịch sử chứng kiến nhiều đổi thay của quê hương. Cứ vào tháng 3 hoa gạo bắt đầu nở. Từ những bông hoa đầu tiên màu cam dần dần nở vàng rực cả cây. Vào thời điểm này ở Thạch Hóa, những đàn voọc và nhiều loài chim thường tìm đến cây gạo cổ thụ để kiếm ăn, ríu ran trên cành tạo nên một khung cảnh yên bình ở vùng quê.

Ông Nguyễn Thanh Tú, nhân viên khu bảo tồn voọc gáy trắng Tuyên Hóa cho biết, trước đây nhiều người cho rằng, một số bộ phận cây gạo có thể trị bệnh nên đã xâm hại thân cây. Vì muốn giữ gìn cây gạo như một biểu tượng của làng và cho thế hệ sau này, ông cùng với nhiều người dân phát quang và bảo vệ cây gạo cùng với loài voọc quý hiếm. Hội tụ đủ các yếu tố của một cây di sản, tháng 4/2023, Hội Di sản văn hóa huyện Tuyên Hoá (Quảng Bình) đã làm hồ sơ trình cấp có thẩm quyền xem xét công nhận cây gạo cổ thụ ở Thạch Hóa là Cây Di sản Việt Nam. Ngày 23/5/2023, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã có văn bản thông báo: “Cây gạo ở thôn 3 Thiết Sơn (xã Thạch Hóa) đã được xét duyệt là Cây Di sản Việt Nam”.

Ông Trần Văn Bằng - Chủ tịch UBND xã Thạch Hóa chia sẻ, cây gạo hoa cam là niềm tự hào của người dân địa phương, là biểu tượng của sức sống mãnh liệt, tinh thần đoàn kết của người dân Thạch Hoá. Hiện nay, chúng tôi đang triển khai mở đường vào khu vực cây gạo hoa cam để phục vụ nhu cầu tham quan, chiêm ngưỡng của người dân. Xung quanh cây gạo đã được phát quang, dọn dẹp thực bì để chuẩn bị tổ chức lễ đón nhận bằng công nhận cây di sản do Hội Di sản văn hóa Việt Nam trao tặng.

“

Theo ông Trần Ngọc Hải - Phó Chủ tịch Hội đồng Cây Di sản Việt Nam cho biết: “Hiện nay cả nước có hơn 4.000 cây di sản đã được công nhận. Riêng ở Quảng Bình, cây gạo ở Thạch Hóa là cây di sản đầu tiên. Giống cây gạo thường có 2 màu hoa đỏ và trắng, riêng cây gạo ở Thạch Hóa, hoa lại là màu vàng cam. Màu này rất ít nơi có nên rất đặc biệt”.