Đồng bằng sông Cửu Long: Ứng phó với hạn

Huyện Vĩnh Thạnh (Cần Thơ) chủ động nạo vét
kênh mương tạo nguồn nước sản xuất lúa Đông Xuân.

Hạn nặng, mặn xâm nhập sâu chưa từng có

Theo Viện Khoa học thủy lợi Miền Nam, mùa khô diễn ra quyết liệt từ đầu tháng 2-2016 kéo dài đến tháng 6-2016 tại các tỉnh, thành khu vực ĐBSCL. Đến giữa tháng 2-2016, độ mặn vượt 4g/l. Từ 15-2-2016, Viện đã khuyến cáo các địa phương có cửa sông giáp biển ngưng lấy nước ngọt từ cửa sông. Do đó, tình trạng thiếu nước cho sản xuất và nước sinh hoạt diễn ra gay gắt.

Ở TP. Cần Thơ, xã Bắc Cái Sắn, huyện Vĩnh Thạnh là một trong những địa phương cách biển khoảng 70km, do đó bị đe dọa bởi hiện tượng xâm nhập mặn do hạn hán. Ông Nguyễn Văn Thành, xã Bắc Cái Sắn, cho biết: Hằng năm, nông dân sản xuất vụ lúa Đông Xuân có nhiều thuận lợi, được cung cấp phù sa sau mùa nước nổi; đủ nước cung cấp cho lúa suốt thời gian sản xuất... Tuy nhiên, trong tình hình biến đổi khí hậu (BĐKH), năm nay lũ không về, hạn hán được dự báo nên chúng tôi bám sát lịch thời vụ ngành nông nghiệp, xuống giống đồng loạt, đúng thời điểm để né mặn xâm nhập... Hiện nay, lúa ở địa phương chuẩn bị thu hoạch nhưng chúng tôi vẫn lo và thường xuyên theo dõi dự báo của ngành chức năng để đề phòng mặn xâm nhập, ảnh hưởng năng suất lúa.

Các tháng cuối năm 2015, hạn hán xuất hiện, tình trạng xâm nhập mặn xảy ra đến mức báo động ở các tỉnh như: Bến Tre, Cà Mau, Sóc Trăng, Tiền Giang, Trà Vinh, An Giang... Ở một số nơi, nước mặn xâm nhập sâu từ 50 đến 60 km vào nội đồng, độ mặn cũng cao hơn những năm trước, khiến hàng chục nghìn héc - ta lúa, hoa màu, cây ăn quả bị thiệt hại. Hiện nay, tại các tỉnh ven biển ở ĐBSCL, diện tích lúa Đông Xuân bị thiệt hại khoảng 104.400 ha chiếm 11% diện tích gieo trồng. Tại Bến Tre, lượng nước thượng nguồn sông Cửu Long đổ về không ổn định, dẫn đến tình hình hạn hán, xâm nhập mặn sâu vào nội đồng và diễn biến bất thường, kéo dài hơn so trung bình nhiều năm, ảnh hưởng sản xuất nông nghiệp.

Nhiều giải pháp ứng phó

Các địa phương đang thực hiện chuyển đổi cơ cấu lúa vụ Hè Thu, Xuân Hè và các lọai cây trồng, hoa màu khác cho hợp lý. Ở một số khu vực có nguồn nước khó khăn hoặc xa nguồn nước ngọt cần phải xem xét lựa chọn loại cây trồng chịu hạn, ít sử dụng nước. Các tỉnh cũng đặc biệt chú ý nâng cấp các kênh chuyển nước ngọt và các trạm bơm hỗ trợ các hệ thống ngọt hóa. Ông Trần Bá Hoằng, Viện trưởng Viện Khoa học Thủy lợi Miền Nam cho biết: Dòng chảy thượng lưu sông Mê Kông về ĐBSCL đang diễn biến rất phức tạp do có sự chi phối của các hồ chứa thượng lưu. Để thông tin kịp thời về mặn xâm nhập, nguồn nước và xây dựng kế hoạch vận hành các cửa cống, các giải pháp chống hạn mặn, đề nghị các địa phương thường xuyên cập nhật các bản tin dự báo mặn của viện. Từ đó có kế hoạch triển khai ứng phó kịp thời, tránh bị thiệt hại trong sản xuất....

Dự án “Nâng cao khả năng chống chịu của TP Cần Thơ để ứng phó với xâm nhập mặn do biến đổi khí hậu gây ra” được thành phố triển khai từ năm 2012. Dự án là một trong các bước kế hoạch ứng phó với BĐKH của thành phố, giúp tăng cường khả năng chống chịu và giảm nhẹ thiệt hại do nước biển dâng gây ra; củng cố và phát triển hệ thống quan trắc nước mặt của thành phố, góp phần chuyển tải thông tin về độ mặn nguồn nước kịp thời đến người sử dụng. Hiện 8 trạm quan trắc độ mặn tự động của dự án được đặt ở các địa điểm như: cảng Cái Cui (quận Cái Răng), vàm sông Cần Thơ (quận Ninh Kiều), cảng Cần Thơ (quận Bình Thủy), sông Ô Môn (quận Ô Môn), sông Cái Sắn (huyện Vĩnh Thạnh), kênh Xà No (huyện Phong Điền)... hoạt động khá tốt, cung cấp thông tin kịp thời khi mặn xâm nhập tại các sông, rạch chính. Huyện Vĩnh Thạnh tăng cường nạo vét kênh, rạch, khai thông dòng chảy, góp phần hạn chế thiếu nước sản xuất trong những tháng mùa khô 2016.

Ông Đoàn Thanh Tâm - Trưởng ban quản lý Dự án cho biết: Các trạm quan trắc độ mặn của dự án cảnh báo nhanh về diễn biến độ mặn ở các sông chính của thành phố. Những thông tin, dữ liệu về độ mặn xuất hiện trên các sông có lắp đặt trạm đo đều được chúng tôi chuyển tải, cung cấp kịp thời đến các sở, ngành liên quan và người dân bị ảnh hưởng để kịp thời có biện pháp ứng phó, hạn chế tác hại do xâm nhập mặn gây ra.

Trong khi chờ sự phân bổ vốn của Trung ương hỗ trợ các tỉnh, thành đối phó với hạn, mặn xâm nhập sâu, các tỉnh, thành đã chủ động các biện pháp ứng phó, lo cho dân không để thiếu nước sinh họat và thiếu nước sản xuất vào thời điểm cao điểm của mùa khô 2015-2016.