Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi: Chưa rõ điều kiện, tiêu chí thu hồi đất

Ngày 22/9, tại phiên họp pháp luật chuyên đề tháng 9, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Luật Đất đai sửa đổi. Thẩm tra dự án luật, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, Thường trực Ủy ban Kinh tế tán thành sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Đất đai. Việc sửa đổi toàn diện Luật Đất đai lần này là sự kiện có ý nghĩa chính trị, pháp lý đặc biệt quan trọng, các nội dung đề xuất sửa đổi, bổ sung cần bảo đảm “chín muồi”, được sự đồng thuận cao, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của công dân; có tính dự báo, khả thi và tầm nhìn dài hạn, tạo hành lang pháp lý ổn định cho công tác quản lý cũng như sự vận hành của các quan hệ kinh tế, dân sự về đất đai.

Thường trực Ủy ban Kinh tế cũng đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát kỹ các quy định của dự thảo luật và thể chế hóa đầy đủ, cụ thể hơn các quan điểm, nhiệm vụ, giải pháp được đề ra tại Nghị quyết số 18-NQ/TW. Cụ thể, về giao đất, cho thuê đất đề nghị giải trình rõ hơn lý do, sự cần thiết quy định về việc giao đất, cho thuê đất không đấu giá quyền sử dụng đất, không đấu thầu dự án có sử dụng đất đối với các trường hợp, như: sử dụng đất vào mục đích hoạt động khoáng sản; giao đất ở cho cán bộ, công chức, viên chức, sỹ quan tại ngũ, quân nhân chuyên nghiệp chuyển nơi công tác sang tỉnh khác theo quyết định điều động của cơ quan có thẩm quyền; xây dựng nhà ở cho người lao động tại các khu công nghiệp, nhà ở xã hội và nhà ở công vụ; giao đất ở cho hộ gia đình, cá nhân có hộ khẩu thường trú tại xã mà không có đất ở và chưa được Nhà nước giao đất ở.

Về thu hồi đất để phát triển kinh tế-xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, Uỷ ban Kinh tế cho biết, Nghị quyết số 18-NQ/TW nêu nhiệm vụ, giải pháp: “Quy định cụ thể hơn về thẩm quyền, mục đích, phạm vi thu hồi đất, điều kiện, tiêu chí cụ thể việc Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế-xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng”. Hiến pháp cũng quy định chặt chẽ về các trường hợp thu hồi đất, theo đó “Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế-xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng”.

Tuy nhiên, nội dung tại dự thảo luật cơ bản kế thừa quy định tại Điều 62 và Điều 63 của Luật Đất đai năm 2013 theo hướng liệt kê cụ thể từng loại dự án cần thu hồi mà chưa thể hiện rõ mục đích, điều kiện, tiêu chí cụ thể để thu hồi đất như yêu cầu trên đây. Bên cạnh đó, quy định của dự thảo Luật mở rộng phạm vi các dự án Nhà nước thu hồi đất, như: thu hồi đất để sử dụng vào mục đích công cộng; dự án khu nhà ở thương mại, dự án khai thác khoáng sản được cơ quan có thẩm quyền cấp phép, dự án lấn biển, dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được tách từ dự án thuộc trường hợp nhà nước thu hồi đất.

Theo đánh giá của Uỷ ban Kinh tế, đây là vấn đề phải hết sức thận trọng vì sẽ ảnh hưởng lớn tới quyền, lợi ích của người dân, tiềm ẩn nguy cơ gây khiếu nại, tố cáo, bất ổn xã hội, đặc biệt là khi thu hồi đất, đặc biệt là đất ở của người dân để giao cho nhà đầu tư thực hiện dự án nhà ở thương mại.

Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho rằng, dự thảo luật có đến 80/240 điều có quy định giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết. Do đó cần xem xét luật hóa tối đa các quy định và giảm bớt các điều giao Chính phủ hướng dẫn để đảm bảo tính cụ thể, tính minh bạch của luật.

Bà Nga cũng cho rằng, thu hồi đất là một chế định quan trọng trong Luật Đất đai, do đó cần phải quy định chặt chẽ nội dung này, thể chế hóa nhiệm vụ, giải pháp được nêu tại Nghị quyết 18-NQ/TW để đảm bảo tính minh bạch. Cơ quan soạn thảo cần tiếp tục rà soát để quy định chặt chẽ hơn về nội dung này. Trong đó lưu ý nghiên cứu bổ sung quy định về nguyên tắc, điều kiện, tiêu chuẩn cụ thể, tiêu chí cụ thể đến Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế-xã hội vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng theo đúng yêu cầu của Nghị quyết 18-NQ/TW; rà soát kỹ lưỡng các trường hợp thu hồi đất để đảm bảo tính chính xác và phù hợp tránh việc lạm dụng trong thực tiễn.