Dự trữ quốc gia quá lớn sẽ tạo gánh nặng cho ngân sách và hạn chế vốn đầu tư vào phát triển kinh tế

Đại biểu Điểu Huỳnh Sang (Đoàn Đồng Nai) cho rằng, sau 12 năm thực hiện Luật Dự trữ quốc gia đã tạo khuôn khổ pháp lý căn bản để thực hiện các hoạt động về dự trữ quốc gia. Tuy nhiên, những vướng mắc, bất cập từ thực tiễn như việc sử dụng hàng dự trữ quốc gia để bảo đảm an sinh xã hội chưa được quy định và việc thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về tổ chức sắp xếp lại bộ máy thực hiện phân cấp, phân quyền và phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Thống nhất với Tờ trình của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội về sửa đổi dự thảo Luật Dự trữ quốc gia, song theo bà Sang, trong bối cảnh kinh tế - xã hội và an ninh quốc gia đang đặt ra nhiều thách thức mới thì vai trò của hệ thống kho dự trữ quốc gia là rất quan trọng. Tuy nhiên hệ thống kho vẫn còn lạc hậu về cơ sở hạ tầng và thiếu công nghệ bảo quản hiện đại, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả lưu trữ và ứng phó trong các tình huống khẩn cấp. 

Bà Sang dẫn chứng: Theo Cục Dự trữ nhà nước, trong những năm qua hệ thống kho dự trữ quốc gia đã từng bước được xây dựng mới, cải tạo, nâng cấp, sửa chữa để sẵn sàng thực hiện mục tiêu dự trữ quốc gia và đến nay các bộ, ngành đã xây dựng mới được 39 điểm kho dự trữ quốc gia theo quy hoạch được phê duyệt và công suất của các kho chứa lương thực, vật tư, hàng hóa hơn 9.000 m2/kho và kho chứa xăng dầu, thiết bị y tế là hơn 1.500 m3 tấn với tổng vốn đầu tư xây dựng cơ bản cho giai đoạn 2011-2020 cũng rất thấp. Hệ thống kho dự trữ quốc gia hiện nay chưa đồng bộ, còn nhỏ lẻ, dàn trải, nhiều kho đã xuống cấp và một số bộ, ngành hiện nay đã phải tận dụng nhiều kho cũ để đựng hàng dự trữ quốc gia, phần lớn các kho này được xây dựng nhiều năm trước đây chủ yếu bằng vật liệu truyền thống và hệ thống thiết bị phục vụ cho xuất nhập hàng chủ yếu vẫn là thủ công và các thiết bị cân đo, kiểm tra chủ yếu vận hành tự động, chưa được tích hợp vào hệ thống quản lý dữ liệu, dẫn đến một tình trạng khó kiểm soát tồn kho và mất nhiều thời gian trong kiểm kê, thiếu linh hoạt khi cần ứng phó trong một tình trạng khẩn cấp. 

Việc chậm cải tiến hạ tầng và công nghệ trong hệ thống kho dự trữ quốc gia sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy khá nghiêm trọng, lãng phí ngân sách nhà nước và ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng trong các tình huống cấp bách như thiên tai, dịch bệnh và các biến động thị trường lớn, trong khi đó yêu cầu thực tiễn đòi hỏi một tốc độ xử lý rất nhanh và khả năng truy xuất nguồn gốc tức thời và độ chính xác cao. 

“Thống nhất với quy định số hóa kho dự trữ quốc gia là một yêu cầu cấp thiết, không chỉ đảm bảo chất lượng, an toàn hàng dự trữ quốc gia, nâng cao hiệu suất ứng phó trong một tình huống rất khẩn cấp và đây cũng là một chiến lược bảo vệ lợi ích quốc gia, đảm bảo an ninh lương thực, y tế và quốc phòng trong bối cảnh toàn cầu hóa đang có nhiều biến động. Để quá trình số hóa hệ thống kho lưu trữ quốc gia đạt hiệu quả đồng bộ thì cần có một chính sách đầu tư lâu dài và quy hoạch tổng thể từ trung ương đến địa phương. Vì vậy, đề nghị Ban soạn thảo phải làm rõ nguồn lực đầu tư, hiện đại hóa các điểm kho dự trữ theo tiêu chí là công nghiệp hiện đại, số hóa và làm rõ công tác quản lý, vận hành, phân tích dữ liệu các kho dự trữ quốc gia vì trong dự thảo luật hiện nay chưa rõ”, bà Sang bày tỏ.

Cũng theo bà Sang, hiện nay nước ta dự trữ quốc gia chủ yếu là vật tư, thiết bị, hàng hóa do Nhà nước quản lý nhằm chủ động đáp ứng yêu cầu đột xuất, cấp bách về phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh và phục vụ cho quốc phòng, an ninh. Dự trữ quốc gia rất cần thiết, nhưng nếu chúng ta dự trữ quá lớn thì sẽ là một gánh nặng cho ngân sách và hạn chế vốn đầu tư vào phát triển kinh tế. Vì vậy, việc kết hợp yêu cầu bảo đảm ổn định kinh tế - xã hội, an ninh quốc gia với mục tiêu cân đối ngân sách và phát triển thì cũng đã đặt ra việc phải hoàn thiện các quy định để đảm bảo nguồn lực thực hiện. 

Một trong những nội dung mới quan trọng của dự thảo Luật Dự trữ quốc gia sửa đổi lần này đó là bổ sung mục tiêu dự trữ chiến lược để bảo đảm được tính tự chủ chiến lược quốc gia để huy động, khai thác, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của nền kinh tế và được hình thành từ các nguồn ngoài ngân sách. Đây cũng là một trong những nhiệm vụ để bảo toàn tài nguyên hàng hóa chiến lược nhằm ứng phó với tình huống lâu dài về an ninh kinh tế - xã hội và an ninh quốc gia. Cho nên, đề nghị Ban soạn thảo phải làm rõ thêm các quy định về dự trữ chiến lược và các nguyên tắc về dự trữ chiến lược và làm rõ những chính sách ưu đãi đầu tư liên quan đến dự trữ chiến lược.