Ethiopia đối mặt nạn đói

Hành động cứng rắn

Ông Tesfa Kiros Meresfa chỉ là một trong những người đang cố gắng hồi phục sau cuộc chiến kéo dài 2 năm ở miền Bắc Ethiopia. Ngũ cốc và dầu ăn cần thiết đã biến mất một lần nữa đối với hàng triệu người bị mắc kẹt trong bối cảnh chưa có sự thông suốt giữa chính phủ Ethiopia, Mỹ và Liên hợp quốc (LHQ) vì những cáo buộc liên quan đến sự không minh bạch trong công tác phân phối viện trợ lương thực.

Ông Tesfa sống trong khuôn viên trường học cùng với hàng trăm người khác phải di dời vì chiến tranh ở Tigray, đã cười khi được hỏi họ ăn bao nhiêu bữa một ngày? “Câu hỏi là một trò đùa. Chúng tôi thường đi ngủ mà không có thức ăn” - ông Tesfa nói.

Khi Mỹ và LHQ yêu cầu chính phủ Ethiopia từ bỏ quyền kiểm soát hệ thống phân phối viện trợ rộng lớn hỗ trợ 1/6 dân số của đất nước, họ đã thực hiện một quyết định là đình chỉ viện trợ lương thực cho quốc gia đông dân thứ 2 của châu Phi cho đến khi họ chắc chắn rằng, nó sẽ không bị biển thủ bởi các quan chức và máy bay chiến đấu của Ethiopia.

Gần 3 tháng đã trôi qua kể từ khi viện trợ bị đình chỉ, đã bắt đầu xuất hiện báo cáo về những cái chết đầu tiên vì đói. Trong bối cảnh đó, Mỹ và LHQ cho biết, sớm nhất, viện trợ cho khu vực phía Bắc Tigray sẽ trở lại vào tháng 7 và cho phần còn lại của đất nước vào một thời điểm sau đó, khi những cải cách trong phân phối viện trợ được triển khai.

Trong các cuộc phỏng vấn với AP, các quan chức của các cơ quan viện trợ Mỹ và LHQ, các tổ chức nhân đạo và các nhà ngoại giao đã đưa ra những phát hiện mới về việc nguồn lương thực viện trợ được phân bổ trên toàn quốc cho các đơn vị quân đội và thị trường.

Việc phát hiện vào tháng 3 về số lương thực viện trợ bị đánh cắp đủ để nuôi sống 134.000 người trong một tháng tại một thị trấn Tigray chỉ là một cái nhìn thoáng qua về quy mô của vụ trộm mà Mỹ, nhà tài trợ nhân đạo lớn nhất cho Ethiopia, đang cố gắng nắm bắt.

Hàng triệu người bị đói trong chiến tranh trong khi lương thực dự trữ bị các chiến binh cướp bóc, đốt cháy và giữ lại. Các nhà điều tra của LHQ đã cảnh báo về những tội ác chiến tranh có thể liên quan đến nạn đói.

Ở Ethiopia, nơi có lịch sử về nạn đói chết người, không có ai trong số 6 triệu người ở Tigray nhận được viện trợ lương thực vào tháng 5 sau khi Mỹ và LHQ tạm dừng viện trợ. Với 20 triệu người trên khắp Ethiopia phụ thuộc vào viện trợ, cộng với hơn 800.000 người tị nạn từ Somalia và các nơi khác, các nhóm nhân đạo độc lập cảnh báo rằng, ngay cả khi đạt được một giải pháp nhanh chóng cho cuộc tranh chấp cũng có thể khiến nhiều người chết đói.

Trông chờ vào sự cải cách

Trong những bình luận công khai rộng rãi đầu tiên của Chương trình Lương thực thế gới (WFP), Giám đốc WFP khu vực Đông Phi Michael Dunford đã thừa nhận những “thiếu sót” có thể xảy ra trong quá trình giám sát phân phối viện trợ.

Về phần USAID, quan chức cấp cao của cơ quan này đã viện dẫn một loạt lý do khiến các quan chức Mỹ bỏ sót mức độ trộm cắp viện trợ trong thời gian dài. Chiến tranh đã chặn đường tiếp cận mặt đất của cơ quan tới khu vực Tigray trong 20 tháng. Ở những nơi khác trên cả nước, là các hạn chế về Covid-19 và những lo ngại về an ninh đã hạn chế sự giám sát của USAID.

“Phải có một sự thay đổi cơ bản trong cách chúng tôi hỗ trợ lương thực ở Ethiopia nếu muốn nối lại viện trợ lương thực của USAID ở đó. Nguyên tắc đầu tiên của viện trợ nhân đạo là không gây hại. Từ những gì tôi hiểu, thiệt hại đã diễn ra. Chúng tôi phải đảm bảo với người đóng thuế ở Mỹ rằng, điều này sẽ không tiếp tục xảy ra” - Thượng nghị sĩ Jim Risch trong Ủy ban Đối ngoại Thượng viện nói, đồng thời kêu gọi trách nhiệm giải trình và sự minh bạch.

Các quan chức Mỹ và LHQ cho biết, họ đang làm việc để hạn chế, hoặc có thể là chấm dứt vai trò của các quan chức Chính phủ Ethiopia trong hệ thống viện trợ. “Chúng tôi đang lấy lại quyền kiểm soát đối với hàng hóa. Toàn bộ chuỗi cung ứng, từ khi chúng tôi nhận được thực phẩm trong nước cho đến khi nó đến tay những người thụ hưởng” - ông Dunford nói. Theo ông Dunford, các kế hoạch bao gồm phân phối của bên thứ ba, giám sát bên thứ ba theo thời gian thực và đăng ký sinh trắc học của người thụ hưởng.

Quan chức cấp cao của USAID cho biết, chính phủ Ethiopia đã cam kết hợp tác cải cách, nhưng họ vẫn chưa thấy những cải cách cụ thể để nối lại viện trợ. Và như vậy chỉ người dân chịu khổ.

Mùa thu hoạch của Ethiopia đã kết thúc và “mùa đói” đang đến gần. Theo một đánh giá được thực hiện vào tháng 4, cơ quan nhân đạo của LHQ đã bày tỏ lo ngại về “nạn đói hàng loạt” ở những vùng xa xôi của Tigray. Một đánh giá khác vào tháng 5 đã trích dẫn các báo cáo về 20 người chết đói ở Samre, cách thủ phủ Mekele của Tigray một đoạn lái xe ngắn.

Bệnh viện chính của Tigray báo cáo số trẻ em nhập viện vì suy dinh dưỡng đã tăng 28% trong vòng 2 tháng. Tại bệnh viện ở thị trấn Axum, mức tăng là 96%. Ông Berhane Haile - một người trong số hàng nghìn người di cư vì chiến tranh đang bị đói cho biết: “Thật là một ngày tốt lành nếu chúng tôi có thể ăn được một bữa”.