Gặp lại ‘Việt Nam văn hóa sử cương’

Theo TS Vũ Đức Liêm (giảng viên Khoa Lịch sử - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội), cuốn “Việt Nam văn hóa sử cương” được xuất bản lần đầu năm 1938, là một nỗ lực giải quyết “cuộc va chạm” giữa văn hóa Việt Nam truyền thừa từ bao đời và văn hóa phương Tây du nhập lan tràn trong bối cảnh xã hội nước ta đầu thế kỷ XX.

Học giả Đào Duy Anh nhìn nhận “cuộc va chạm” ấy chính là “bi kịch hiện thời” đến từ “sự xung đột của những giá trị cổ truyền của văn hóa cũ ấy với những điều mới lạ của văn hóa Tây phương.” Để giải quyết sự xung đột này, ông đề nghị “một mặt phải xét lại cho biết nội dung của văn hóa xưa là thế nào, một mặt phải nghiên cứu cho biết chân giá trị của văn hóa mới”. Tác phẩm “Việt Nam văn hóa sử cương” chính là lời giải cho câu hỏi: Văn hóa xưa là thế nào?

Ngay từ khi ra mắt, cuốn sách đã được đánh giá là bộ sử toàn diện đầu tiên và có hệ thống nhất về văn hóa Việt Nam từ sơ khởi đến năm 1938. Cùng với “Văn minh An Nam” (La Civilization Annamite, 1944) của Nguyễn Văn Huyên, hai cuốn sách này đã trở thành những công trình khoa học đầu tiên đặt nền tảng cho sự hình thành nền văn hóa học hiện đại Việt Nam trên tinh thần khoa học và dân tộc.

Trên tinh thần hạn chế tối đa sự can thiệp nhằm tránh dẫn tới thay đổi nội dung, câu chữ và ý tứ của tác giả, đội ngũ biên tập Đông A và NXB Đại học Sư phạm đã tiến hành biên tập cuốn sách này dựa trên bản in lần đầu tiên năm 1938 của Quan hải tùng thư, đồng thời tham khảo một số chi tiết trong nội dung của bản in năm 1951 của Xuất bản Bốn phương, Viện Giáo khoa - Hiên Tân Biên.

Sách được bổ sung phần “Sách dẫn” để độc giả tiện tra cứu nhân danh, địa danh và một số mục từ quan trọng được đề cập trong nội dung. Các lỗi chính tả và lỗi in ấn (nếu có) trong bản in lần đầu (1938) được sửa lại cho đúng.

Đối với những từ ít quen thuộc với hiện nay, những chi tiết nghi ngờ có sai sót, không nhất quán với các bộ chính sử hoặc cần làm rõ thêm do có những phát hiện mới trong ngành sử học... đội ngũ biên tập thêm các chú thích ở cuối trang, cùng với các chú thích sẵn có của tác giả.

Ấn bản này bổ sung 108 minh họa so với ấn bản gốc. Các minh họa được trích dẫn từ các tư liệu: tập san L’Illustration, sách L’Art Indo Chinois của Albert de Pouvourville (bộ sách Bibliothèque de l’Enseignement des Beaux Arts) và Monographie Dessinée de l’Indochine - Cochinchine (Ký họa về Đông Dương - Nam Kỳ).

Ngoài ra, ấn phẩm còn được bổ sung một số minh họa từ các nguồn tư liệu ở bảo tàng, tranh dân gian, sách báo xưa... trong đó có 1 bức họa của họa sĩ Thang Trần Phềnh và 6 bức ảnh chụp của nhiếp ảnh gia Pierre Dieulefils.

Trước sự kiện tại TP HCM, ngày 28/7, buổi ra mắt cuốn “Việt Nam văn hóa sử cương” cũng đã được tổ chức tọa đàm - ra mắt sách tại Hà Nội. Sự kiện thu hút sự quan tâm của giới nghiên cứu, độc giả. Đặc biệt, có sự tham dự của ông Đào Phan Long, đại diện gia đình học giả Đào Duy Anh.