Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024:Vinh danh hai nhà khoa học có nghiên cứu xuất sắc

Giải thưởng Tạ Quang Bửu được Bộ KH&CN tổ chức lần đầu tiên vào ngày 18/5/2014 nhằm khích lệ, tôn vinh các nhà khoa học có thành tựu nổi bật trong nghiên cứu khoa học cơ bản thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật, góp phần thúc đẩy KH&CN Việt Nam hội nhập và phát triển.

Đến nay, Giải thưởng Tạ Quang Bửu đã trở thành một trong những Giải thưởng khoa học uy tín tại Việt Nam, được cộng đồng khoa học đánh giá cao.

Thiếu tướng, GS.TS. Trần Xuân Nam - Chủ tịch Hội đồng xét tặng Giải thưởng cho biết, số lượng hồ sơ đề cử tại kỳ xét tặng Giải thưởng năm nay tăng gấp đôi so với mọi năm.

"Các hồ sơ được đề cử đều có chất lượng rất tốt, Hội đồng xét tặng Giải thưởng đã thảo luận rất kỹ để lựa chọn ra những công trình xuất sắc nhất, xứng đáng để trao tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024", GS.TS. Trần Xuân Nam đánh giá.

Năm nay, hai nhà khoa học được vinh danh tại Giải thưởng Tạ Quang Bửu gồm: TS. Nguyễn Thị Kim Thanh - Viện Vật lý, Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam và PGS.TS. Trần Mạnh Trí - Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội.

TS. Nguyễn Thị Kim Thanh - Viện Vật lý, Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam được trao giải thưởng qua 1 Công trình được công bố trên Tạp chí Physical Review Letters, là tạp chí khoa học hàng đầu Thế giới của ngành Vật lý.

Công trình thể hiện 3 kết quả đột phá về hướng nghiên cứu, có ý nghĩa quan trọng cho phát triển công nghệ máy tính lượng tử. GS. Kiselev (đồng tác giả của công trình) nói ý tưởng của TS Nguyễn Thị Kim Thanh là một kiệt tác tao nhã về vật lý hiện đại.

PGS.TS. Trần Mạnh Trí - Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội được trao giải thưởng qua cụm ba công trình được công bố trên các tạp chí khoa học thuộc top 5% hàng đầu thế giới trong các ngành kỹ thuật môi trường, độc học, sức khỏe và đột biến gen - góp phần giải quyết vấn đề cấp bách mang tính toàn cầu hiện nay là ô nhiễm môi trường do sự phát tán của các hóa chất tổng hợp.

Bày tỏ niềm vui mừng và xúc động khi được trao giải thưởng Tạ Quang Bửu năm nay, TS. Nguyễn Thị Kim Thanh cho biết: "Giải thưởng danh giá vào bậc nhất nhì của khoa học và công nghệ Việt Nam. Giải thưởng là một minh chứng cho tình yêu Vật lý giành cho tôi, hơn cả niềm mong đợi của tôi.

Hôm nay, tôi có thể nói với các bạn trẻ rằng: Hãy dám sống vì đam mê, vì tình yêu của các bạn, rồi tình yêu sẽ được hồi đáp một cách xứng đáng nhất".

TS. Nguyễn Thị Kim Thanh chia sẻ thêm, sau buổi lễ này, cô sẽ lại quay trở về tiếp tục với công việc hàng ngày. Chỉ có một điều đã mãi mãi khác đi, đó là tình yêu mà Vật lý dành cho cô, thông qua sự đánh giá công tâm của Hội đồng ngành Vật lý và Hội đồng liên ngành.

"Thông qua giải thưởng này, sẽ tiếp thêm rất nhiều động lực để tôi tiếp tục tình yêu Vật lý, yêu các ý tưởng, các mô hình, các phép tính,... Tôi mong chờ sẽ tiếp tục có các kết quả nghiên cứu có ý nghĩa và tầm quan trọng cao hơn nữa trong tương lai", nữ tiến sĩ nói.

Qua 10 năm triển khai, Ban Tổ chức Giải thưởng Tạ Quang Bửu đã nhận được hơn 400 hồ sơ tham dự. Bộ trưởng Bộ KH&CN đã trao tặng Giải thưởng cho 18 nhà khoa học là tác giả của các công trình khoa học xuất sắc và 4 nhà khoa học trẻ.

Các nhà khoa học đoạt Giải thưởng trong các năm qua là những tấm gương để các nhà khoa học Việt Nam - đặc biệt là các nhà khoa học trẻ tiếp tục nỗ lực thực hiện các nghiên cứu khoa học đỉnh cao, góp phần đưa KH&CN hội nhập, phát triển.

Năm 2024, Bộ KH&CN triển khai tiếp nhận hồ sơ đăng ký Giải thưởng Tạ Quang Bửu từ tháng 11/2023 đến tháng 1/2024. Tổng số hồ sơ tiếp nhận là 97 hồ sơ, trong đó có 76 hồ sơ trong lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật, 21 hồ sơ trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn; 71 hồ sơ đề cử Giải thưởng chính và 26 hồ sơ đề cử Giải thưởng trẻ.

Giải thưởng đã ghi nhận sự phân bố đa dạng của các nhà khoa học xuất sắc về độ tuổi, giới tính, vùng miền trên cả nước, thuộc đầy đủ các ngành trong lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật.

Các công trình đều được các Hội đồng khoa học nghiên cứu cơ bản của Quỹ NAFOSTED đánh giá cao về chất lượng nghiên cứu, có ý nghĩa khoa học, tác động đến vấn đề, chuyên ngành nghiên cứu; các tạp chí đăng tải công trình đều được xếp thứ hạng cao (top 10%) trong Danh mục tạp chí của Web of Science và Scimago, mang tầm quốc tế.

Sau 10 năm tổ chức và triển khai, ngày 15/8/2023, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Thông tư số 18/2023/TT-BKHCN sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế Giải thưởng Tạ Quang Bửu.

Đây là kết quả của quá trình tiếp nhận những ý kiến đóng góp tâm huyết từ các nhà khoa học, nhà quản lý trong các Hội đồng khoa học nghiên cứu cơ bản của Quỹ NAFOSTED, Hội đồng Giải thưởng và các tổ chức khoa học công nghệ, đáp ứng mong muốn của cộng đồng khoa học nói chung và cộng đồng khoa học nghiên cứu cơ bản nói riêng.

Một trong những điểm mới của Thông tư số 18/2023/TT-BKHCN là Giải thưởng Tạ Quang Bửu mở rộng việc xem xét, trao giải thưởng cho các nhà khoa học trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn; Tiếp nhận hồ sơ theo hình thức đề cử thay vì ứng cử như trước; Xem xét, lựa chọn nhà khoa học để trao Giải thưởng thông qua việc đánh giá kết quả nghiên cứu cơ bản trong tối đa 3 bài báo khoa học quốc tế được công bố trong thời gian 7 năm.