Giảm trừ gia cảnh 15,5 triệu đồng: Tránh để lạc hậu ngay từ khi đề xuất
Bộ Tài chính vừa đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh thuế thu nhập cá nhân (TNCN) từ 11 triệu đồng/tháng lên 15,5 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế, và từ 4,4 triệu đồng/tháng lên 6,2 triệu đồng/tháng cho mỗi người phụ thuộc. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia và đại biểu Quốc hội cho rằng, mức này chỉ hợp lý trong ngắn hạn, còn lâu dài chưa đáp ứng được chi phí sinh hoạt thực tế, đặc biệt tại các thành phố lớn.
Bộ Tài chính cho rằng, với mức giảm trừ gia cảnh (GTGC) dự kiến, hầu hết người nộp thuế bậc 1 sẽ chuyển sang diện không phải nộp thuế. Các cá nhân ở các bậc thuế cao hơn cũng sẽ giảm số thuế phải nộp, dự kiến giảm khoảng 21.000 tỷ đồng/năm so với mức thu theo quy định hiện hành. Theo tính toán, số người còn phải nộp thuế sẽ khoảng 2,21 triệu người, giảm gần 50% so với hiện nay.
Dự kiến, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ xem xét, thông qua Nghị quyết tại phiên họp thứ 50 vào tháng 10/2025, và mức GTGC mới sẽ áp dụng từ kỳ tính thuế năm 2026.
Chưa đáp ứng nhu cầu thực tế
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, mức GTGC 15,5 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế và 6,2 triệu đồng/tháng cho người phụ thuộc chỉ phù hợp trong ngắn hạn, chưa phản ánh đúng chi phí sinh hoạt thực tế của người dân, đặc biệt tại các thành phố lớn như Hà Nội và TPHCM.
Theo PGS.TS Phạm Thế Anh - Trưởng Bộ môn Kinh tế vĩ mô (Đại học Kinh tế Quốc dân), mức giảm trừ gia cảnh là mức chi tiêu tối thiểu mà người lao động có thể trang trải cho những hàng hóa và dịch vụ thiết yếu để duy trì cuộc sống. “Trong rổ hàng tính CPI, nhiều nhóm hàng thiết yếu có tốc độ tăng giá rất nhanh, ví dụ hàng ăn và dịch vụ ăn uống tăng 1,63 lần, chi phí nhà ở và vật liệu xây dựng tăng 1,68 lần, chi phí giáo dục tăng 2,6 lần, chi phí y tế tăng 4,47 lần, cao hơn nhiều lần so với tốc độ tăng của CPI. Như vậy, điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh theo tốc độ tăng CPI trung bình sẽ khiến những nhóm người thu nhập thấp và trung bình - những người chủ yếu chi tiêu cho hàng hóa và dịch vụ thiết yếu chịu thiệt thòi hơn”, vị chuyên gia này phân tích.
PGS.TS Phạm Thế Anh cũng lưu ý phương án Bộ Tài chính chọn dựa trên tăng trưởng GDP bình quân đầu người và thu nhập bình quân từ năm 2020 đến nay, dùng đơn vị USD, chưa phù hợp với chi tiêu thực tế bằng VND của người dân: “Nếu dựa theo phương pháp này, mức giảm trừ gia cảnh nên là 25 triệu đồng cho người nộp thuế và 10 triệu đồng cho người phụ thuộc. Như vậy, mức đề xuất 15,5 triệu và 6,2 triệu đồng chưa bắt kịp với sự gia tăng của bình quân đầu người”.
TS Nguyễn Ngọc Tú - giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, cũng nhấn mạnh việc áp dụng từ kỳ tính thuế 2026 là quá chậm trễ. “Trong suốt 5 năm qua, kể từ lần điều chỉnh gần nhất vào tháng 7/2020, người làm công ăn lương - nhóm đóng thuế ổn định nhất - gần như không nhận được chính sách hỗ trợ nào. Nền kinh tế đã trải qua nhiều cú sốc lớn, từ đại dịch Covid-19 đến thiên tai, giá cả leo thang...”, ông Tú nói, cho rằng nên nâng mức giảm trừ gia cảnh lên khoảng 18 triệu đồng/tháng đối với người nộp thuế và 9 triệu đồng/tháng cho người phụ thuộc, áp dụng ngay từ kỳ tính thuế 2025.
Theo TS Nguyễn Ngọc Tú, việc áp dụng GTGC từ năm 2025 sẽ tạo nguồn thu nhập bổ sung cho người lao động, giúp họ chi tiêu nhiều hơn, đồng thời kích thích tiêu dùng và tăng năng suất lao động.
Nên đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh lên 20 triệu đồng/tháng
Theo các chuyên gia, mức GTGC là con số tuyệt đối nên luôn tồn tại tranh luận, và việc đưa ra một con số cố định mà không quy định điều chỉnh định kỳ sẽ sớm lạc hậu. PGS.TS Phạm Thế Anh lưu ý: “Nếu đề xuất một mức giảm trừ gia cảnh cụ thể thì phải đề xuất thêm điều kiện khi nào sẽ điều chỉnh, ví dụ hàng năm theo CPI hay 2 năm/lần. Nếu đưa ra con số cố định rồi chờ lạm phát tăng đủ 20% mới điều chỉnh, thuế TNCN sẽ lại trở thành gánh nặng với người làm công ăn lương như thời gian vừa qua”.
TS Nguyễn Ngọc Tú cũng nhấn mạnh: Mức GTGC nên tính toán dài hạn, dự kiến cho giai đoạn 2026-2030, thậm chí đến 2035, nhằm phù hợp với tốc độ tăng thu nhập và chi phí sinh hoạt: “Mức GTGC có thể tính theo 4 lần lương tối thiểu vùng, tương ứng vùng 1 là 20 triệu đồng/tháng; vùng 2 là 18 triệu đồng/tháng; vùng 3 là 16 triệu đồng/tháng; vùng 4 là 14 triệu đồng/tháng. Hiện nay có thể tăng mức GTGC lên 17-18 triệu đồng/tháng trong khi chờ luật sửa đổi và có hiệu lực”.
Việc nâng mức GTGC không chỉ giảm gánh nặng thuế cho người lao động, mà còn tạo dư địa chi tiêu, góp phần thúc đẩy tiêu dùng nội địa, hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất kinh doanh. “Nguồn thu thuế TNCN đối với tiền công, tiền lương khác các sắc thuế khác, vừa có tính chất kinh tế vừa mang tính xã hội. Một người trước đây nộp thuế 1,2 triệu đồng/tháng, nay xuống còn 400.000 đồng, họ có thêm nguồn thu nhập để dẫn con cái đi ăn hay mua sắm. Việc giảm thuế sẽ tạo động lực cho người lao động làm việc, tạo đột phá”, ông Tú nhấn mạnh.
Đáng chú ý, một số đoàn đại biểu Quốc hội như TPHCM, Điện Biên cũng đề xuất mức GTGC cao hơn. Theo Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Điện Biên: “Để mức giảm trừ gia cảnh phù hợp với thực tiễn, đảm bảo tính ổn định, phù hợp với tốc độ tăng chỉ số giá tiêu dùng năm 2025 và giai đoạn 2026-2030, Bộ Tài chính xem xét nâng mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế lên mức 20 triệu đồng/tháng (240 triệu đồng/năm). Mức giảm trừ gia cảnh cho mỗi người phụ thuộc được đề nghị nâng lên 10 triệu đồng/tháng”.
