Giữ chân người trẻ ở lại ruộng đồng - Bài cuối: Cần những bệ đỡ từ chính sách

Nhiều khó khăn, trở ngại

Theo anh Hoàng Quốc Toản, chủ nông trại ở xã Hồng Minh (tỉnh Hưng Yên), khó khăn đầu tiên những người muốn tham gia sản xuất nông nghiệp gặp phải là rất khó có thể tích tụ được một diện tích đất nông nghiệp đủ lớn, tập trung, liền mảnh để đầu tư, tổ chức sản xuất. Anh cho biết, để có 2ha đất sản xuất như hiện nay, anh phải mất rất nhiều thời gian đàm phán với nhiều chủ hộ để thuê, mua; nhiều diện tích chỉ được thuê ngắn hạn, kết quả lại không liền mảnh, hiện anh phải tổ chức sản xuất ở 3 địa điểm khác nhau, tốn thêm chi phí. Anh cũng cho biết, sản xuất nông nghiệp hiện nay theo hướng an toàn, sinh học. Tuy nhiên, do phát triển tự phát nên nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp tập trung đang phải nằm giữa nhiều thửa ruộng, cánh đồng được canh tác theo những phương pháp truyền thống. “Tôi mong sao các địa phương chủ động quy hoạch, có sẵn quỹ đất nông nghiệp đủ lớn để những người muốn làm nông nghiệp dễ dàng tiếp cận, với chi phí phù hợp”- anh Toản bày tỏ.

Thực tế cũng cho thấy, đầu tư một dự án nông nghiệp quy mô lớn cần rất nhiều vốn. Trong khi những người trẻ tham gia lĩnh vực này hầu hết đều là những người mới khởi nghiệp, chưa có tích lũy, thường phải phải sử dụng vốn vay ngân hàng. Theo anh Trần Trọng Việt, phường Đông A, tỉnh Ninh Bình, trong số 2 tỷ đồng anh đầu tư vào dự án sản xuất rau, củ, quả sạch ở ven sông Châu Giang, phần nhiều anh phải vay ngân hàng thông qua hình thức thế chấp sổ đỏ nhà ở. Anh Trần Đức Huân, phường Thiên Trường, tỉnh Ninh Bình, người tiếp nhận lại dự án sản xuất của anh Việt cũng cho biết, vốn đầu tư sau đó của các anh cũng từ nguồn vay ngân hàng thương mại, không phải từ nguồn vốn vay ưu đãi dành cho hoạt động sản xuất nông nghiệp. Theo họ, áp lực lãi vay là một trong những trở ngại lớn khiến họ chưa thành công khi khởi nghiệp làm nông nghiệp.

Đặc thù của sản xuất nông nghiệp là thường gặp rủi ro về thời tiết, thiên tai. Gần đây nhất, sau trận bão Yagi xảy ra năm 2024 và những trận bão, lụt xảy ra liên tiếp trong năm 2025 nhiều trang trại, nông trại, Hợp tác xã nông nghiệp ở miền Bắc lâm cảnh mất trắng. Tuy nhiên, khi được hỏi, những chủ đầu tư dự án sản xuất nông nghiệp đều cho biết, họ chưa từng mua bảo hiểm rủi ro cho cơ sở sản xuất của mình. Lý do, theo họ loại hình bảo hiểm này chưa thực sự phổ biến, không dễ tiếp cận.

Nông dân thế hệ mới

Theo ông Nguyễn Đức Kiên - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hưng Yên, trong cơ cấu kinh tế quốc dân, nông nghiệp luôn giữ vai trò nền tảng, là bệ đỡ quan trọng cho ổn định xã hội và phát triển bền vững. Giai đoạn 2025-2030, ngành nông nghiệp của tỉnh sẽ được cơ cấu lại toàn diện, tập trung phát triển nền nông nghiệp xanh, sạch, công nghệ cao, quy mô lớn, chuyển đổi tư duy từ sản xuất nông nghiệp sang phát triển kinh tế nông nghiệp. Đây là những định hướng quan trọng đối với những người trẻ ở địa phương khi lựa chọn nông nghiệp làm lĩnh vực lập nghiệp.

Theo đó, để thực hiện định hướng trên, tỉnh đề ra nhiều nhóm giải pháp, trong đó tỉnh đẩy mạnh thực hiện chủ trương tập trung tích tụ đất đai, phát triển các vùng sản xuất quy mô lớn gắn với hợp tác xã và doanh nghiệp trong chuỗi giá trị. “Đây là giải pháp căn cơ khắc phục tình trạng sản xuất manh mún, tạo điều kiện áp dụng khoa học kỹ thuật và công nghệ cao, đồng thời nâng cao giá trị gia tăng của nông sản”- ông Kiên nhìn nhận. Hình thức tập trung ruộng đất thông qua hợp đồng dài hạn sẽ được tỉnh khuyến khích; hướng đến hình thành quỹ đất dự trữ nông nghiệp do tỉnh quản lý, đồng thời phát triển hợp tác xã kiểu mới và tăng cường liên kết để nông dân có đầu ra ổn định, doanh nghiệp có nguyên liệu chất lượng, Nhà nước giữ vai trò điều phối. Cùng với đó, tỉnh thực hiện chuẩn hóa vùng sản xuất, ban hành bộ tiêu chí và tổ chức kiểm định hằng năm nhằm bảo đảm chất lượng, hiệu quả

Bên cạnh đó, tỉnh đẩy mạnh phát triển nông nghiệp công nghệ cao, canh tác chính xác và nông nghiệp số, vì đây là xu thế tất yếu để tăng năng suất, chất lượng, đảm bảo an toàn thực phẩm, giảm chi phí, nâng cao khả năng cạnh tranh. Theo ông Nguyễn Đức Kiên, cần thúc đẩy ứng dụng IoT, công nghệ sinh học, hệ thống quan trắc tự động và thương mại điện tử vào toàn bộ quy trình sản xuất - tiêu thụ nông sản. Trước mắt, cần triển khai các mô hình thí điểm nông nghiệp số, hỗ trợ nông dân, hợp tác xã đầu tư hạ tầng nhà kính, hệ thống tưới nhỏ giọt, cảm biến môi trường, kết hợp đào tạo đội ngũ kỹ sư trẻ và nông dân thế hệ mới. Đồng thời, đẩy mạnh áp dụng blockchain, QR code để truy xuất nguồn gốc, bảo đảm nông sản đáp ứng tiêu chuẩn của các thị trường khó tính.

Việc xây dựng đồng bộ chuỗi chế biến, kho lạnh và logistics chuyên dụng cho nông sản cũng rất cần thiết. “Nông sản có chất lượng nhưng nếu thiếu chế biến sâu và hệ thống bảo quản hiện đại thì giá trị gia tăng sẽ thấp và dễ bị ép giá”- ông Kiên nhìn nhận.

Ông Kiên cho biết thêm, tỉnh sẽ chủ động các giải pháp ứng phó biến đổi khí hậu, nâng cấp hệ thống thủy lợi, quản lý rủi ro thiên tai và mở rộng bảo hiểm nông nghiệp. Theo ông, đây là giải pháp sống còn để bảo đảm an ninh lương thực bền vững. Việc mở rộng liên kết thị trường, xúc tiến xuất khẩu và phát triển thương hiệu nông sản vùng cũng được tỉnh chú trọng. “Hưng Yên có nhiều sản phẩm đặc sản nổi tiếng nhưng chưa có thương hiệu mạnh trên thị trường quốc tế. Vì vậy, cần hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã hoàn thiện quy trình sản xuất đạt các chứng nhận quốc tế; đồng thời đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tham gia hội chợ quốc tế, xây dựng và bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Việc xây dựng thương hiệu vùng không chỉ giúp nâng cao giá trị nông sản mà còn gắn với phát triển du lịch nông thôn, du lịch sinh thái”- ông Kiên nhận định.

Đặc biệt, theo ông Nguyễn Đức Kiên, một trong những giải pháp quan trọng của tỉnh là phát triển nguồn nhân lực, đào tạo đội ngũ cán bộ, kỹ sư, nông dân thế hệ mới, khuyến khích đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp - môi trường. “Nhân lực chính là yếu tố quyết định thành công của tái cơ cấu ngành. Cần đẩy mạnh liên kết với các trường đại học, viện nghiên cứu, trung tâm đào tạo nghề để mở các chương trình đào tạo chuyên sâu về nông nghiệp công nghệ cao, quản lý môi trường, thương mại quốc tế. Khuyến khích doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, phát triển các ứng dụng công nghệ phục vụ nông nghiệp số. Đồng thời, chú trọng đào tạo nông dân thành nông dân tri thức, có kỹ năng ứng dụng công nghệ, quản lý sản xuất và tiếp cận thị trường”- Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hưng Yên nhìn nhận.