Giữ nhịp thời gian trên cầu Long Biên
Sau 123 năm tồn tại, cầu Long Biên - chứng nhân lịch sử của Hà Nội - đang oằn mình trước dấu vết thời gian. Được khởi công năm 1899 và hoàn thành năm 1902, cây cầu thép do hãng Daydé & Pillé (Pháp) thiết kế đã trở nên thân quen với nhiều thế hệ người dân Thủ đô, nối đôi bờ sông Hồng và kết nối khu vực trung tâm Hà Nội với các tỉnh phía Bắc. Dù nay thành phố đã có nhiều cây cầu hiện đại, Long Biên vẫn là cây cầu đường sắt duy nhất đảm nhiệm vai trò ấy - một biểu tượng không thể thay thế trong lịch sử phát triển đô thị Hà Nội.
Trải qua bom đạn chiến tranh, thiên tai và sự bào mòn của thời gian, cây cầu đã xuống cấp nghiêm trọng. Nhiều hạng mục thép hoen gỉ, trụ cầu yếu, kết cấu bị biến dạng. Việc sửa chữa đã được tiến hành nhiều lần để đảm bảo an toàn giao thông, song các biện pháp chỉ mang tính tạm thời. Hơn một công trình kỹ thuật, cầu Long Biên là biểu tượng ký ức đô thị - nơi lưu giữ hình ảnh những đoàn tàu rẽ sương sớm, những người gánh hàng rong, và cả ký ức của bao thế hệ người Hà Nội. Giữ gìn cây cầu cũng là giữ lại nhịp thời gian, giữ linh hồn của một Hà Nội xưa giữa lòng Thủ đô hiện đại.
Năm 2024, Chính phủ Pháp đã tài trợ Dự án “Nghiên cứu cải tạo cầu Long Biên” thông qua Quỹ FASEP, với tổng kinh phí 710.510 euro (hơn 22 tỷ đồng). Dự án do Công ty Artelia thực hiện trong 11 tháng, bao gồm khảo sát toàn bộ 19 nhịp cầu, xây dựng mô hình 3D, phân tích tác động khí hậu - thủy văn, đánh giá kết cấu sắt, các bộ phận kết nối trụ cầu và hệ thống đường sắt. Trên cơ sở đó, các chuyên gia đề xuất các giải pháp gia cố khẩn cấp, sửa chữa trung và dài hạn, cùng kịch bản sử dụng công trình trong tương lai.
Mục tiêu của dự án không chỉ nhằm đảm bảo an toàn kết cấu, mà còn phục hồi giá trị lịch sử - văn hóa của cây cầu. Tại cuộc hội thảo mới đây, các chuyên gia đề xuất Long Biên có thể tiếp tục phục vụ tuyến đường sắt nếu được cải tạo, đồng thời mở rộng không gian cho xe đạp, người đi bộ và các hoạt động văn hóa - du lịch. Phần 131 vòm cầu đá nối từ Long Biên vào nội đô cũng được khuyến nghị cải tạo thành không gian văn hóa, thương mại và nghệ thuật - tương tự mô hình thành công ở nhiều thành phố châu Âu.
Việc bảo tồn cầu Long Biên không chỉ là gìn giữ một công trình hơn 120 năm tuổi, mà còn mở ra cơ hội tái thiết cảnh quan đôi bờ sông Hồng, tạo điểm nhấn văn hóa và du lịch đặc sắc cho Hà Nội. Khi những giải pháp bảo tồn được thực hiện hài hòa giữa yếu tố kỹ thuật và giá trị di sản, cây cầu sẽ tiếp tục “giữ nhịp thời gian” cho thành phố, trở thành nơi giao hòa giữa ký ức và tương lai, giữa quá khứ trầm mặc và một Hà Nội đang vươn mình đổi mới.
